Trong kỷ nguyên số, những người có ảnh hưởng (KOL) đang giữ vai trò ngày càng lớn trong việc lan tỏa thông tin, hình thành xu hướng xã hội và quảng bá giá trị văn hóa Việt Nam. Tuy nhiên, đi cùng sự ảnh hưởng đó là không ít rủi ro khi thiếu cơ chế quản lý.

Xứng đáng với niềm tin là đại sứ số

Ở Việt Nam, trên các nền tảng số, nhiều KOL sở hữu hàng trăm nghìn, hàng triệu lượt theo dõi với chỉ số tương tác cao. Họ có thể sử dụng danh tiếng để lan tỏa giá trị tích cực, truyền cảm hứng.

Đơn cử như rapper Đen Vâu, không chỉ thành công trong âm nhạc, mà còn có nhiều hoạt động thiện nguyện ý nghĩa. Anh từng phát hành ca khúc “Nấu ăn cho em” trên YouTube và dùng toàn bộ doanh thu cho dự án “Nuôi em”; tham gia nuôi cơm, xây trường cho trẻ em vùng cao; gắn bó với nhiều chương trình thiện nguyện khác.

Đen Vâu cho biết, qua quá trình làm việc, anh ngày càng ý thức rõ vai trò và sức ảnh hưởng của một người nổi tiếng. Điều đó đồng nghĩa với việc anh phải có trách nhiệm hơn trong ứng xử, lan tỏa giá trị tích cực và hoàn thiện bản thân.

Đại đức Thích Thánh Trí, Trưởng ban Ban Thông tin Truyền thông Giáo hội Phật giáo tỉnh Thái Nguyên cho biết: “Mạng xã hội ngày càng có ảnh hưởng lớn trong cộng đồng. Thông tin được đưa trực tiếp tới người tiếp nhận. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực cũng có những mặt tiêu cực, tăng ni, phật tử cũng cần nắm bắt để tuân thủ đúng quy định phát luật”.

Chuyên gia an ninh mạng Ngô Minh Hiếu, dự án “Chống lừa đảo” trên không gian mạng chia sẻ: Việc KOL tham gia tuyên truyền về các hành vi lừa đảo cùng với cơ quan báo chí chính thống sẽ giúp cảnh báo tới người dùng nâng cao nhận thức phòng ngừa, thông tin sẽ xác thực hơn. Những thông tin hữu ích sẽ lan toả rộng rãi tinh thần yêu nước, mang lại giá trị cho giới trẻ. Do đó, trách nhiệm KOL cũng ngày càng lớn với xã hội.

Đó cũng là lý do chương trình “Tín nhiệm người ảnh hưởng” vừa được công bố mới đâythu hút sự quan tâm của những KOL. Theo đó, chương trình có 5 tiêu chí trụ cột: Minh bạch nội dung và quảng cáo; chuẩn mực đạo đức và lịch sử hành vi truyền thông; mức độ tương tác thực và phản hồi cộng đồng; sự phù hợp với thương hiệu và giá trị xã hội; tuân thủ pháp luật. Đây sẽ là công cụ quan trọng giúp công chúng, doanh nghiệp và nền tảng nhận diện, hợp tác với những cá nhân thực sự lan tỏa giá trị tích cực và đáng tin cậy.

Về lâu dài, “Tín nhiệm người có ảnh hưởng” hứa hẹn trở thành bộ lọc quan trọng, định hướng cho những giá trị tích cực, góp phần hình thành thế hệ KOL trách nhiệm, minh bạch, thực sự trở thành “đại sứ lan tỏa niềm tin số” tới cộng đồng.

Ca sỹ Đen Vâu đánh giá cao ý nghĩa của việc thành lập Liên minh “Niềm tin số”, bởi những quy định, hướng dẫn ngày càng rõ ràng từ cơ quan quản lý, người sáng tạo nội dung sẽ ngày càng hoàn thiện và có trách nhiệm hơn, phải có trách nhiệm hơn trong cách ứng xử, lan tỏa giá trị tích cực và hoàn thiện bản thân.

“Mỗi cú click chuột, một nội dung chia sẻ, tôi đều cân nhắc thật kỹ, thấu đáo xem có để lại hậu quả gì không, đặc biệt với các bạn trẻ - những đối tượng sử dụng công nghệ rất nhiều và từ rất sớm,” Đen Vâu cho hay.

Chung tay vì không gian mạng an toàn

Không gian mạng ngày nay không chỉ là nơi giải trí, kết nối, mà còn là môi trường học tập, làm việc, khẳng định bản thân. Song hành cùng cơ hội, những thách thức như tin giả, nội dung độc hại, lạm dụng dữ liệu cá nhân vẫn hiện hữu, đòi hỏi mỗi người dùng, đặc biệt là những người có ảnh hưởng phải hành xử có trách nhiệm.

Khi một dòng trạng thái, một video clip hay một chia sẻ trên mạng xã hội có thể lan truyền đến hàng triệu người, thì trách nhiệm của mỗi người dùng, đặc biệt là những người có tầm ảnh hưởng, lại càng quan trọng.

Cẩn trọng với những lời quảng cáo biến sản phẩm thành "thần dược".

Thực tế cho thấy, có những vụ tin giả gây hoang mang dư luận, làm suy giảm niềm tin xã hội. Nhưng ở chiều ngược lại, nhiều KOL, KOC và cộng đồng tích cực đã lan tỏa thông tin chính thống, cổ vũ lối sống lành mạnh, góp phần xây dựng môi trường mạng an toàn hơn.

Hoa hậu liên lục địa 2022 Lê Nguyễn Bảo Ngọc nhìn nhận, giá trị thật sự của một KOL không nằm ở những con số tương tác, hay vẻ đẹp bề ngoài, mà nằm ở khả năng lan tỏa điều tốt đẹp, truyền cảm hứng và đóng góp thiết thực cho cộng đồng. Khi ranh giới giữa "thật" và "ảo" ngày càng mờ nhạt, KOL - đặc biệt là những gương mặt tiêu biểu như hoa hậu, á hậu, nghệ sĩ trẻ - cần kiên định theo đuổi các giá trị đích thực, bền vững.

"Vẻ đẹp đích thực chính là vẻ đẹp đến từ hành động, sự cống hiến và ảnh hưởng tích cực, đây là nền tảng để tạo dựng uy tín và giá trị bền vững", Hoa hậu Bảo Ngọc nói.

Bà Nguyễn Thị Thanh Huyền, Phó Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: Hiện nay, việc quản lý các KOL chưa có quy định cụ thể về pháp lý. Trong khi, nhiều KOL vi phạm pháp luật, đạo đức, trái thuần phong mỹ tục. Vì vậy, cần phải có chế tài quản lý và xử lý nghiêm sai phạm của các KOL, một trong những chế tài có thể là áp dụng biện pháp hạn chế biểu diễn, sự xuất hiện trên truyền thông.

"Cần có quy tắc về việc người nổi tiếng tự do sáng tạo nội dung như thế nào, cái gì được phép, cái gì không được. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có thể sẽ xây dựng quy chế về việc hạn chế sự xuất hiện của người vi phạm Tuy nhiên, để triển khai được cần có thời gian tuyên truyền, hướng dẫn và có sự phối hợp của các bộ ngành liên quan”, bà Huyền cho biết.

Đơn cử, tại Trung Quốc đang "quản đúng và dùng đúng" KOL, khi coi việc quản lý lực lượng này là trọng tâm của nền quản trị văn hóa tư tưởng. Người vi phạm sẽ bị xử phạt  nghiêm, từ phạt hành chính đến phạt tù hoặc "phong sát", biện pháp xử lý nghiêm khắc. Còn ở Hàn Quốc, người nổi tiếng "dễ bị khán giả quay lưng" bởi người hâm mộ coi thần tượng là tấm gương để họ noi theo và coi trọng việc KOL không vi phạm pháp luật, không có hành vi lệch chuẩn đạo đức.

Theo bà Nguyễn Thị Thanh Huyền, cơ quan chức năng cần tận dụng KOL để họ tham gia truyền thông chính sách, sáng tạo nội dung số tích cực, giữ gìn văn hóa Việt Nam, biến KOL thành "đại sứ văn hóa", giới thiệu văn hóa Việt Nam với bạn bè thế giới.

Dưới góc độ nhà quản lý, ông Hoàng Ninh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương cho hay, thương mại điện tử ngày càng phát triển, trong đó vai trò, đóng góp của KOL là không nhỏ.

Tuy nhiên, theo ông Hoàng Ninh, thời gian gần đây có nhiều KOL lợi dụng uy tín cá nhân để bán sản phẩm là hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng; một số KOL cung cấp thông tin không minh bạch dẫn đến ảnh hưởng đến doanh nghiệp, nhãn hàng và mất niềm tin với nhân dân.

CEO TikTok Việt Nam Nguyễn Lâm Thanh nhấn mạnh, mạng xã hội đã biến nhiều người từ “zero to hero” (từ vô danh thành người nổi tiếng). Đã đến lúc cần có bộ tiêu chí đánh giá chuẩn về KOL để vừa phát huy sức mạnh lan tỏa, vừa đảm bảo đúng pháp luật và chuẩn mực đạo đức, từ đó xây dựng không gian số “sạch, mạnh”.

Thiếu tướng Lê Xuân Minh, Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05) Bộ Công an khẳng định, trong kỷ nguyên số, nơi biên giới quốc gia được mở rộng tới từng điểm truy cập internet, những người có ảnh hưởng trên không gian mạng đã và đang trở thành một lực lượng đặc biệt, góp phần định hình nhận thức xã hội, dẫn dắt xu hướng, thúc đẩy sáng tạo và quảng bá, lan tỏa bản sắc, giá trị Việt Nam ra thế giới. Tuy nhiên, ảnh hưởng càng lớn, trách nhiệm càng cao, mỗi KOL cần ý thức sâu sắc tác động của từng phát ngôn, hình ảnh và hành động.

Do đó, chương trình Tín nhiệm người có ảnh hưởng sẽ cung cấp khung đánh giá toàn diện và dễ dàng kiểm chứng, nhằm xác thực độ minh bạch - đạo đức - trách nhiệm của người có ảnh hưởng. Từ đó, thiết lập chuẩn mực truyền thông phù hợp với quy định pháp luật, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và tạo niềm tin cho các bên liên quan.

XM (Báo Tin tức và Dân tộc)