Liên minh châu Âu (EU) được đánh giá là thị trường tiềm năng cho các doanh nghiệp nước ta phát triển xuất khẩu các loại nông sản, thực phẩm. Tuy nhiên, EU là thị trường rất khó tính và cũng thường xuyên có các điều chỉnh về quy định trong đảm bảo an toàn thực phẩm (ATTP) và kiểm dịch động thực vật. Các đơn vị, doanh nghiệp và nông dân ở nước ta cần kịp thời nắm bắt và tìm hiểu kỹ các quy định, yêu cầu của EU để có biện pháp đảm bảo tuân thủ tốt nhằm phát triển xuất khẩu bền vững sang thị trường này.

Các tỉnh, thành ở phía Nam là nơi đang cung cấp nhiều loại nông sản, trái cây để xuất khẩu sang EU. Trong ảnh: Thu hoạch, sơ chế nhãn tại HTX nông nghiệp công nghệ cao Sông Hậu, TP Cần Thơ.

EU tăng cảnh báo về ATTP

EU là thị trường tiêu thụ hàng hóa nông - thủy sản rất lớn, với mức tiêu thụ bình quân đầu người cao, giúp mang lại giá trị cao nhờ có giá cao. Thời gian qua, Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (gọi tắt là EVFTA) đã giúp việc xuất khẩu nhiều loại hàng hóa của nước ta được thuận lợi hơn khi xuất khẩu vào EU. EVFTA có hiệu lực từ 1-8-2020, với nhiều dòng thuế và hạn ngạch thuế quan áp cho hàng nông sản xuất khẩu của Việt Nam sang EU về mức 0% và các dòng thuế còn lại được cắt giảm theo lộ trình 3-7 năm. Ðây là điều kiện rất thuận lợi để nước ta đẩy mạnh xuất khẩu nông sản vào thị trường EU.

Song, việc xuất khẩu nông sản, thực phẩm vào EU cũng có khó khăn khi đây là thị trường khó tính với nhiều quy định và yêu cầu khắt khe về đảm bảo ATTP và kiểm dịch động thực vật (SPS). Những năm qua, EU cũng liên tục có các điều chỉnh trong các quy định nhằm tăng cường đảm bảo ATTP và kiểm dịch động thực vật đối với các sản phẩm nông sản và thực phẩm nhập khẩu vào EU.  EU đã phát đi nhiều thông báo và cảnh báo về việc sản phẩm nông sản và thực phẩm của các nước xuất khẩu vào thị trường EU có vi phạm về ATTP hoặc chưa đáp ứng đầy đủ theo các quy định EU, trong đó có các sản phẩm của nước ta. Thông qua Hệ thống cảnh báo nhanh về thực phẩm và thức ăn chăn nuôi (RASFF), năm 2024 và 2 tháng đầu năm 2025, EU đã phát 5.892 cảnh báo cho tất cả các quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó chiếm số lượng nhiều nhất là các cảnh báo về dư lượng hóa chất, ô nhiễm vi sinh vật và độc tố nấm mốc, phụ gia thực phẩm, thực phẩm mới, chất gây ô nhiễm môi trường… Các biện pháp xử lý chủ yếu là tiêu hủy, thu hồi sản phẩm, thông báo cho nhà xuất khẩu và một số hình
thức khác.

Theo Văn phòng Thông báo và Ðiểm hỏi đáp Quốc gia về Vệ sinh Dịch tễ và Kiểm dịch động thực vật của Việt Nam (Văn phòng SPS Việt Nam), trong số các quốc gia và vùng lãnh thổ có sản phẩm bị EU cảnh báo trong năm 2024, các quốc gia thuộc nội khối EU bị cảnh báo nhiều nhất, với 1.965/5.268 cảnh báo. Việt Nam bị 114 cảnh báo, tăng gần gấp đôi so với năm 2023. Thái Lan có 68 cảnh báo, Indonesia có 27 cảnh báo. Còn trong tổng số 624 cảnh báo của 2 tháng đầu năm nay, nội khối EU bị 248 cảnh báo, Việt Nam 16 cảnh báo, Thái Lan 6 cảnh báo, Indonesia 2 cảnh báo. Ðáng chú ý, trong 2 tháng năm 2025, EU có 8 cảnh báo về nhóm thực phẩm mới, trong đó có 4 cảnh báo cho Việt Nam.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp

Ðể góp phần phát triển xuất khẩu nông sản và thực phẩm bền vững sang thị trường EU, Văn phòng SPS Việt Nam vừa phối hợp Báo Nông nghiệp Việt Nam tổ chức hội nghị "Triển khai cấp bách các biện pháp tăng cường tuân thủ quy định ATTP của thị trường EU". Tại hội nghị này, Văn phòng SPS Việt Nam cùng các đơn vị có liên quan đã cập nhật, phổ biến các quy định của EU về thực phẩm mới, thực phẩm tổng hợp và phụ gia thực phẩm, về tiêu chuẩn đo lường chất lượng và việc ghi nhãn thực phẩm. Ðồng thời, cung cấp các thông tin về thực trạng cảnh báo đối với nông sản thực phẩm xuất khẩu của Việt Nam vào EU và thảo luận, đề xuất các giải pháp cấp bách cần thực hiện nhằm tuân thủ tốt quy định của thị trường EU. Kịp thời khắc phục các hạn chế và nội dung đã được EU cảnh báo…

Theo ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, cần triển khai đồng bộ các giải pháp trước mắt và lâu dài để đảm bảo tuân thủ tốt các quy định ATTP của thị trường EU. Trong đó, các giải pháp trước mắt gồm hỗ trợ người dân, doanh nghiệp đáp ứng quy định ATTP của EU, tăng cường các hoạt động kiểm tra, giám sát và đối thoại, hợp tác với EU. Ðể hỗ trợ cho người dân và doanh nghiệp, các cơ quan chức năng cần tăng cường cập nhật thông tin, phổ biến các tiêu chuẩn mới của EU đến các doanh nghiệp, hợp tác xã (HTX) và người dân. Hướng dẫn chi tiết về thủ tục xuất khẩu, ghi nhãn, chứng nhận ATTP… tới các cơ sở sơ chế, chế biến, đóng gói, doanh nghiệp kinh doanh nông sản, thực phẩm xuất khẩu. Tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ chuỗi cung ứng, vùng nguyên liệu, các khâu sản xuất, chế biến, đóng gói, vận chuyển. Tăng cường truy xuất nguồn gốc, áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng như HACCP, Global GAP, ASC, BRC…

Ông Ðặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, kiến nghị: "Văn phòng SPS Việt Nam và các cơ quan chức năng cần tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn tại các địa phương. Biên soạn các tài liệu hướng dẫn dễ hiểu, chi tiết về các quy trình, tiêu chuẩn và yêu cầu của EU và tăng cường truyền thông, phổ biến đến cộng đồng. Qua đó, nhằm cung cấp thông tin chi tiết về các quy định ATTP của EU, đặc biệt là các quy định mới nhất về dư lượng hóa chất và các chất  bảo vệ thực vật không được tồn dư trong rau quả và nông sản, để các doanh nghiệp, HTX, người dân và các cơ quan quản lý nắm bắt được kịp thời để thực hiện nghiêm túc".  Theo ông Nguyễn Thanh Duy, Chủ tịch hội đồng quản trị Công ty cổ phần thương mại Toàn Cầu Thanh Niên, cần có đầu mối Văn phòng SPS Việt Nam tại phía Nam vì nơi đây tập trung khoảng 70% nguồn nguyên liệu và sản phẩm nông sản cho xuất khẩu sang EU, trong khi điều kiện tiếp cận thông tin của nhiều doanh nghiệp ở phía Nam còn hạn chế và gặp khó về mặt khoảng cách, địa lý khi muốn nhờ sự hỗ trợ của các cơ quan Trung ương.

Ðại diện nhiều doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng và địa phương cũng kiến nghị, bên cạnh cập nhật, phổ biến các quy định của thị trường EU, tới đây các cơ quan chức năng cần tăng cường công tác tuyên truyền, thông tin về lộ trình thực hiện các cam kết trong EVFTA. Qua đó, giúp người dân, doanh nghiệp nắm bắt tốt các cơ hội để đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường EU. Mặt khác, các doanh nghiệp cần đồng hành cùng nông dân, HTX và các cơ quan chức năng để khuyến cáo, hướng dẫn nông dân trong xây dựng vùng nguyên liệu, thực hiện sản xuất nông sản chất lượng, an toàn, đáp ứng các tiêu chuẩn để xuất khẩu vào EU và các thị trường khó tính.