Nhận thấy nghề đan đát truyền thống dần mai một, chị Trương Thị Bạch Thủy (40 tuổi, ngụ xã Phú Tân, huyện Châu Thành, tỉnh Sóc Trăng) đã nỗ lực vực dậy làng nghề truyền thống có tuổi đời trăm năm ở địa phương.

Chị Thủy dạy các chị em địa phương đan sản phẩm.​

Tại xã Phú Tân có 80% dân số là đồng bào Khmer. Từ bao đời nay, nghề đan đát các vật dụng làm từ tre nứa được xem là công việc chủ yếu của rất nhiều bà con đồng bào Khmer nơi đây. Những đứa trẻ cũng được ông bà, cha mẹ dạy đan đát từ lúc còn nhỏ xíu. Những năm gần đây, nghề truyền thống đan đát cũng gặp phải vô vàn khó khăn do chịu sự cạnh tranh khốc liệt từ thị trường. Từ đó, chị Thủy đã nỗ lực từng bước vực dậy làng nghề, tạo công ăn việc làm cho lao động địa phương bằng cách thành lập hợp tác xã (HTX). Từ đó, giúp nâng tầm cây tre, cây trúc, tạo ra những loại sản phẩm đa dạng, có đặc trưng riêng. Từ những sản phẩm chỉ xuất bán làm đồ lưu niệm tại các quầy hàng, giờ đây các sản phẩm làm ra có thể đáp ứng nhu cầu của nhiều nhà hàng, khách sạn. Thậm chí xuất bán ra tận nước ngoài.

Chị Thủy xuất thân từ một gia đình có nghề truyền thống đan đát ở huyện Phước Long (tỉnh Bạc Liêu). Từ bé, chị được cha mẹ truyền nghề đan đát. Năm 13 tuổi, sau giờ học bà thường tự đan rổ tre để mang ra chợ bán, kiếm tiền đóng học phí. Học đến cấp 3, chị học thêm nghề thủ công mỹ nghệ và mạnh dạn xin mở cơ sở kinh doanh sản phẩm từ tre khi mới vừa 17 tuổi. Dần dần tình yêu đối với nghề này ngấm vào máu tự lúc nào không hay biết.

Do nghề gặp khó, cơ duyên đưa đẩy chị Thủy trở về quê nội ở xã Phú Tân. Sinh sống trong làng nghề đan đát, mây, tre đã làm bùng lên khát vọng thành lập HTX vực dậy làng nghề truyền thống có tuổi đời trăm năm ở địa phương. Tháng 2-2023, chị Thủy chính thức thành lập HTX mây tre đan Thủy Tuyết, với khu nhà xưởng rộng hơn 3.000m2.

Ðể nâng cao chất lượng sản phẩm, mẫu mã, chị Thủy đã phải rất nỗ lực trong sáng tạo ra những sản phẩm mới, quy trình sản xuất mới, sau đó truyền dạy cho các thành viên. Ðặc biệt, chị còn tham gia các lớp tập huấn tài chính tín dụng, lớp tập huấn hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp, lớp ứng dụng công nghệ thông tin... tham dự các buổi sự kiện kết nối kinh doanh cùng với các chị em phụ nữ khởi nghiệp, HTX trong và ngoài tỉnh. Từ đó, giúp chị có nhiều cơ hội để kết nối giao lưu, giới thiệu sản phẩm mây tre của mình.

Hiện nay, HTX đã giúp hơn 30 xã viên trong HTX và hơn 60 hội viên phụ nữ vùng lân cận với thu nhập bình quân hàng tháng từ 4-5 triệu đồng từ nghề đan đát. Ðây cũng là nơi để chuyển giao kiến thức cho lớp trẻ, góp phần giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Nhờ những đóng góp to lớn cho làng nghề truyền thống, chị Thủy được chính quyền địa phương tỉnh Sóc Trăng công nhận là thợ giỏi cấp tỉnh năm 2010. Ðặc biệt, năm 2023 được công nhận là nghệ nhân cấp quốc gia ngành nghề mây tre đan và rất nhiều giải thưởng cao quý khác…

Theo chị Thủy, hiện nay làng nghề truyền thống với 90% thợ là đồng bào Khmer có tay nghề lâu năm, cùng với lợi thế có nhiều thợ giỏi trong làng nghề ở Sóc Trăng, HTX còn phát triển, nâng tầm cây tre bằng cách ứng dụng vào các công trình kiến trúc nhằm phát huy giá trị và bản sắc văn hóa con người Việt Nam. Bên cạnh đó, chị còn có định hướng bài bản cho dự án khôi phục làng nghề và du lịch cộng đồng, để duy trì làng nghề truyền thống. Qua đó, góp phần giới thiệu đến du khách trong và ngoài nước về nét đẹp văn hóa độc đáo của đồng bào Khmer.

Chị Thủy còn kỳ vọng đưa HTX mây tre đan Thủy Tuyết trở thành HTX mây tre đan lớn của cả nước. Hiện HTX có hơn 700 mặt hàng các loại, từ sản phẩm sinh hoạt, tiêu dùng, trang trí, du lịch đến tặng phẩm… được tiêu thụ trong nước và xuất khẩu sang Thụy Sĩ và các nước châu Âu.

Chị Trần Thị Phiên (35 tuổi, ngụ xã Phú Tân) cho biết, trước đây chủ yếu đan những sản phẩm kích thước lớn vừa mất thời gian, vừa tốn nguyên liệu. Từ khi được HTX hướng dẫn và bao tiêu sản phẩm nên công việc thuận lợi hơn. Mỗi ngày, chị đan được khoảng 6 cần xé nhỏ, kiếm được thu nhập trên 100.000 đồng. Bà Dương Thị Trang, Bí thư Ðảng ủy xã Phú Tân, cho biết: “Ðây được xem là tín hiệu vui, bởi có nhiều sản phẩm đan đát làm bằng tre ra đời từ làng nghề không chỉ là sản phẩm gia dụng mà còn là sản phẩm du lịch mang tính sáng tạo, khơi dậy cảm hứng, góp phần giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc”.

Bài, ảnh: NGUYỄN TRINH