Đồng chí Nguyễn Lương Bằng có các bí danh là Sao Đỏ, Hai Nam, Triệu Vân…, thường được các đồng chí cùng thời gọi là Anh Cả, là người con của quê hương Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. Trọn cuộc đời phấn đấu, cống hiến vì sự nghiệp cách mạng vĩ đại của Đảng và dân tộc, đồng chí vẫn luôn sáng ngời tấm gương người cộng sản kiên trung, mẫu mực hết lòng vì dân, vì nước.

Đồng chí Nguyễn Lương Bằng sinh ra trong gia đình nghèo có truyền thống yêu nước. Lớn lên, đồng chí làm nhiều nghề để kiếm sống từ nghề may, phụ bếp đến công nhân tàu biển.

Năm 1925, khi mới 21 tuổi, đồng chí sang Quảng Châu, Trung Quốc, được gặp lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và bắt đầu tham gia hoạt động cách mạng. Đồng chí Nguyễn Lương Bằng được kết nạp vào Hội Việt Nam cách mạng thanh niên và theo học lớp huấn luyện chính trị do Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc tổ chức.

Tháng 9-1926, đồng chí rời Quảng Châu về nước, hoạt động ở nhiều địa phương từ Bắc vào Nam. Giữa năm 1929, Tổng bộ Hội Việt Nam cách mạng thanh niên điều động đồng chí sang công tác ở Hương Cảng (Hồng Kông). Tại đây, tháng 10-1929, đồng chí được kết nạp vào chi bộ An Nam Cộng sản Đảng. Tháng 12-1929, đồng chí đến Thượng Hải (Trung Quốc) gây dựng cơ sở trong Việt kiều và binh lính người Việt trong tô giới Pháp.

Năm 1931, đồng chí bị mật thám Pháp bắt tại Thượng Hải, áp giải về nước,  lần lượt bị giam tại nhiều nhà tù. Tháng 12-1932, đồng chí vượt ngục và tiếp tục hoạt động cách mạng. Cuối năm 1933, đồng chí bị thực dân Pháp bắt lần thứ hai và bị tòa án thực dân ở Bắc Giang kết án khổ sai chung thân. Tháng 8-1943, đồng chí Nguyễn Lương Bằng cùng một số cán bộ của Đảng vượt ngục thành công và trở về tiếp tục hoạt động cách mạng, được Thường vụ Trung ương Đảng giao phụ trách công tác tài chính và công tác binh vận.

Tháng 8-1945, tại Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào, Tuyên Quang (ngày 14-15/8), đồng chí được bầu làm Ủy viên chính thức Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Đại hội Quốc dân họp ở Tân Trào (ngày 16-17/8) đã bầu đồng chí vào Ban Thường trực Ủy ban Giải phóng dân tộc Việt Nam.

Từ sau Cách mạng Tháng Tám, đồng chí liên tục là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, lần lượt giữ các chức vụ: Trưởng Ban Kinh tế - Tài chính Trung ương sau đổi thành Ban Tài chính Trung ương (1947-1951); Tổng Giám đốc Ngân hàng Quốc gia Việt Nam (1951-1952); Đại sứ Việt Nam tại Liên Xô (1952-1956); Tổng Thanh tra Ban Thanh tra Trung ương của Chính phủ (1956-1960); Trưởng Ban Kiểm tra Trung ương Đảng (1960-1969); Phó Chủ tịch nước (1969-1979).

Ngày 20-7-1979, do tuổi cao sức yếu, đồng chí Nguyễn Lương Bằng từ trần, hưởng thọ 75 tuổi. Đồng chí Nguyễn Lương Bằng được Đảng, Nhà nước truy tặng Huân chương Sao Vàng vì những công lao to lớn đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc.

Nhắc đến những cống hiến to lớn của đồng chí Nguyễn Lương Bằng đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc, nổi bật là hình ảnh một người chiến sĩ tiên phong, nhà lãnh đạo tài năng của Đảng và cách mạng Việt Nam. Trong quá trình hoạt động cách mạng đầy cam go, thử thách, đồng chí đã từng bước trưởng thành: từ hội viên của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên, được kết nạp vào An Nam Cộng sản Đảng và trở thành một trong những đảng viên cộng sản đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam. Điếu văn của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đưa tiễn đồng chí Nguyễn Lương Bằng khẳng định: Đồng chí Nguyễn Lương Bằng là một người cộng sự đắc lực của Chủ tịch Hồ Chí Minh "trong việc xây dựng Đảng ta, giáo dục đảng viên, chăm lo sự vững vàng của Đảng về tư tưởng và tổ chức".

Hàng đầu từ trái sang: Đồng chí Nguyễn Lương Bằng, Tướng Phạm Kiệt và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nguồn: qdnd.vn

Đồng chí Nguyễn Lương Bằng là tấm gương sáng ngời về người cộng sản kiên cường, bất khuất. Đấu tranh vì lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH, đồng chí nhiều lần bị địch bắt, đày ải. Trong nhà tù và trên đường bị địch áp giải, đồng chí vẫn tranh thủ tuyên truyền, giác ngộ binh lính địch, chỉ cho họ hiểu rõ nỗi thống khổ của đồng bào và trách nhiệm phải giải phóng nhân dân, vạch trần chế độ bất công trong quân đội địch, sự ngược đãi của bọn chỉ huy với binh lính. Những năm tháng bị giam cầm, mặc cho chế độ nhà tù đày ải khắc nghiệt, đồng chí vẫn trước sau như một, luôn nêu cao khí tiết của người cộng sản, tinh thần đấu tranh cách mạng kiên cường, mưu trí. Đồng chí là một trong những người đi đầu trong các cuộc đấu tranh chống chế độ lao tù hà khắc, nêu cao tinh thần bất khuất trước quân thù: vận động mọi người tiến hành tuyệt thực, làm cho máu chảy, thậm chí phải mổ bụng để kẻ địch phải nhượng bộ (theo "Tiểu sử Nguyễn Lương Bằng", NXB Chính trị quốc gia - Sự thật, 2015, trang 94). Đã hai lần đồng chí quyết tâm, anh dũng, mưu trí tổ chức vượt ngục thành công để trở về với Đảng, với cách mạng. Hơn mười năm tù đày, phải đương đầu với bao cửa ải thử thách: tra tấn, bệnh tật, sự hiểm nguy của hai lần vượt ngục… không khuất phục được người chiến sĩ "gan vàng, dạ sắt".

Đồng chí Nguyễn Lương Bằng còn là tấm gương đạo đức cách mạng sáng ngời, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ngay từ khi được Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc giác ngộ, giáo dục và tham gia vào Hội Việt Nam cách mạng thanh niên, đồng chí Nguyễn Lương Bằng đã thấm nhuần sâu sắc tư tưởng của Người, suốt đời phấn đấu, học tập và thực hành nêu gương đạo đức cách mạng, hết lòng phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc.

Lịch sử còn mãi lưu truyền trong các thế hệ cách mạng hai tên gọi biểu tượng của đồng chí: một biểu tượng cho ý chí kiên cường của người cộng sản với bí danh "Sao Đỏ", một "biểu tượng của mẫu mực, sự trong sáng của tình đồng chí, tình anh em" với cái tên "Anh Cả". Điều đó thể hiện sự tôn vinh và ngưỡng mộ của những nhà hoạt động cách mạng nổi tiếng cùng thế hệ đối với đồng chí Nguyễn Lương Bằng.

Kỷ niệm 120 năm Ngày sinh đồng chí Nguyễn Lương Bằng là dịp để chúng ta tri ân và noi theo tấm gương đạo đức cách mạng sáng ngời của đồng chí. Dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, ở bất cứ cương vị nào, đồng chí Nguyễn Lương Bằng cũng tuyệt đối trung thành với sự nghiệp của Đảng, hết lòng phụng sự đất nước, chăm lo đến hạnh phúc của nhân dân, nêu gương sáng về đạo đức cách mạng: cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư và tác phong cần cù, giản dị, khiêm tốn. Đồng chí Nguyễn Lương Bằng thực sự "là biểu tượng của mẫu mực, sự trong sáng của tình đồng chí, tình anh em. Cuộc đời hoạt động của đồng chí là một tấm gương sáng của người cộng sản Việt Nam, vừa giàu tinh thần yêu nước, vừa giàu tinh thần quốc tế vô sản", như Điếu văn của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đưa tiễn đồng chí Nguyễn Lương Bằng nhấn mạnh.

PV

(Lược ghi từ Đề cương tuyên truyền kỷ niệm 120 năm Ngày sinh đồng chí Nguyễn Lương Bằng của Ban Tuyên giáo Trung ương)