Trong cuộc chiến với đại dịch HIV/AIDS, ngay từ đầu TP Cần Thơ đã chú trọng xây dựng hệ thống toàn diện nhằm huy động sức mạnh của toàn hệ thống chính trị và cộng đồng. Mạng lưới phủ khắp từ thành phố đến cơ sở hoạt động hiệu quả và bền vững, đã góp phần quan trọng vào công tác tầm soát, điều trị; đồng thời nâng cao nhận thức về bệnh lý này.

 Từ chủ trương...

Hơn 30 năm qua, nước ta luôn đảm bảo cam kết với quốc tế và tạo hành lang pháp lý trong công tác phòng chống HIV/AIDS. Ban Bí thư Trung ương Đảng đã nhiều lần có các Chỉ thị về công tác này và năm 2006 đánh dấu Việt Nam là một trong các quốc gia tiên phong ban hành Luật Phòng chống HIV/AIDS.

Trung tâm Y tế Cái Răng là một trong những địa chỉ tin cậy, điều trị hiệu quả cho bệnh nhân HIV/AIDS. Ảnh: THU SƯƠNG

Theo mỗi giai đoạn, cuộc chiến với căn bệnh thế kỷ nảy sinh những khó khăn, thách thức mới và các chính sách, pháp luật được sửa đổi, bổ sung. Ngày 14-8-2020, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2030, trong đó có mục tiêu chấm dứt bệnh AIDS vào năm 2030. 

Tại Cần Thơ, thành phố bám sát Chiến lược Quốc gia chấm dứt đại dịch vào năm 2030, triển khai mô hình 95-95-95 gắn với phương châm phòng ngừa sớm - can thiệp kịp thời - điều trị bền vững. Ths Dáp Thanh Giang, Trưởng Khoa Phòng chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) TP Cần Thơ cho biết: Cần Thơ có một hệ thống toàn diện từ thành phố tới xã, phường. Trong công tác chỉ đạo, thành phố có Ban Chỉ đạo 138; còn công tác quản lý nhà nước có hệ thống từ UBND thành phố đến sở y tế, trung tâm y tế khu vực rồi đến trạm y tế xã, phường. Tại cộng đồng, mỗi xã, phường đều có cán bộ y tế phụ trách chương trình HIV/AIDS; mỗi khu vực đều có các cộng tác viên HIV.

Bên cạnh hệ thống quản lý, TP Cần Thơ còn phủ khắp mạng lưới cung cấp dịch vụ, với tuyến thành phố là CDC TP Cần Thơ, tiếp đến là các trung tâm y tế khu vực, trạm y tế. Bên cạnh hệ thống y tế công lập còn có các điểm dịch vụ tư nhân đáp ứng nhu cầu tầm soát và điều trị HIV.

Yếu tố cốt lõi của hệ thống là nguồn nhân lực thường xuyên được đào tạo, tập huấn nâng cao trình độ. Đội ngũ y bác sĩ, điều dưỡng và tư vấn viên đều đã qua đào tạo HIV/AIDS, có kinh nghiệm trong quản lý và hỗ trợ bệnh nhân. Hệ thống cơ sở vật chất với mạng lưới phòng khám ngoại trú và khu phát thuốc riêng, đảm bảo môi trường an toàn cho tư vấn và điều trị. Nguồn thuốc ARV và các sinh phẩm xét nghiệm được cung ứng đầy đủ, đáp ứng nhu cầu điều trị thường xuyên.

Từ năm 2016, chính sách bảo hiểm y tế áp dụng cho người bệnh HIV, đảm bảo được điều trị liên tục. Tại TP Cần Thơ, hằng năm, HĐND thông qua các nghị quyết cấp kinh phí cho chương trình phòng chống HIV/AIDS, hỗ trợ bảo hiểm y tế cho những đối tượng nguy cơ. Hiện nay, dù bối cảnh sắp xếp sau hợp nhất các địa phương, ngành Y tế Cần Thơ đảm bảo hệ thống phòng chống HIV hoạt động thông suốt, hiệu quả.

... Đến hiệu quả thực tiễn

Các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đã giúp gia tăng hiệu quả bền vững trong công tác phòng chống HIV/AIDS. Qua đó, xây dựng quy trình khép kín từ kết nối tư vấn đến xét nghiệm, chuyển gửi điều trị, lấp đầy các khoảng trống dịch vụ cho nhóm đối tượng nguy cơ và người bệnh trong cộng đồng.

Doanh nghiệp xã hội S Đỏ tích cực triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ cộng đồng phòng chống HIV/AIDS. Ảnh: THU SƯƠNG

Theo đó, người bệnh được cung cấp thuốc ARV điều trị miễn phí hoặc chi phí thấp. Việc điều trị không chỉ giúp kéo dài tuổi thọ, cải thiện chất lượng sống cho người bệnh mà còn giảm khả năng lây truyền cho người khác. Bệnh nhân được theo dõi sức khỏe định kỳ để đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh phác đồ khi cần thiết.

Trong công tác giám sát việc tuân thủ điều trị, các cơ sở y tế theo dõi chặt chẽ việc bệnh nhân sử dụng ARV đúng cách, đủ liều. Các trung tâm y tế còn cung cấp dịch vụ hỗ trợ tâm lý, tư vấn, giúp người bệnh vượt qua sự kỳ thị và phân biệt đối xử của cộng đồng. Tại trạm y tế, cán bộ quản lý chương trình theo dõi sát nhóm đối tượng, đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe liên quan đến HIV.

Chương trình tầm soát dự phòng HIV từ mẹ sang con cũng được triển khai toàn diện. Chị Ngô Thị Mỹ Hà, Phó trưởng Trạm Y tế Cái Răng cho biết đa phần thai phụ từ tháng thứ 5 trở lên, khi thai kỳ đã ổn định sẽ được tiêm ngừa và tư vấn xét nghiệm dự phòng 3 bệnh sức khỏe sinh sản trong đó có bệnh HIV. Trạm y tế chú trọng bảo mật thông tin bệnh nhân và sẵn sàng tư vấn, kết nối cho bệnh nhân được điều trị thuận lợi.

So sánh giữa thời kỳ dịch bùng phát đỉnh điểm cách đây hơn 30 năm và giai đoạn hiện nay, TS.BS Trương Tỷ, Giám đốc Trung tâm Y tế khu vực Cái Răng, cho biết khi đó bệnh không có thuốc điều trị đặc hiệu, cộng đồng kỳ thị xa lánh nên bệnh nhân thường không tiếp cận các dịch vụ y tế. Các cơ sở y tế thì thiếu thốn trang thiết bị, thuốc men, cán bộ y tế thiếu chuyên môn về HIV/AIDS. Mục tiêu chính giai đoạn này là ngăn chặn sự lây lan nhanh chóng của dịch bệnh.

Hiện nay, dịch bệnh được kiểm soát và liên tục giảm trên cả 3 tiêu chí: số người nhiễm mới, số người chuyển sang giai đoạn AIDS và số người tử vong liên quan tới AIDS. Bệnh lý này đã trở thành bệnh mạn tính, người nhiễm tuân thủ điều trị có thể sống thọ, khỏe mạnh.

Tạo sức mạnh tổng hợp từ các nguồn lực

Ngay từ những ngày đầu, Chương trình phòng chống HIV/AIDS của nước ta đã huy động được nhiều nguồn tài chính từ các nhà tài trợ song phương và đa phương như Ngân hàng thế giới, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ, Liên Hiệp Quốc, Tổ chức Y tế thế giới, Quỹ toàn cầu… Có những giai đoạn, nguồn lực tài trợ của các tổ chức quốc tế chiếm hơn 70% tổng chi tiêu cho chương trình phòng chống HIV/AIDS.

Các dự án quốc tế cũng hỗ trợ nước ta về chuyên môn kỹ thuật, giúp triển khai các sáng kiến mới, các mô hình can thiệp hiệu quả. Cần Thơ là địa phương thụ hưởng nhiều lợi ích từ các chương trình hợp tác quốc tế, cả về tài chính lẫn kỹ thuật.

BS CKII Huỳnh Minh Trúc, Giám đốc CDC TP Cần Thơ cho rằng Cần Thơ đã phát huy tốt hợp tác quốc tế và nghiên cứu khoa học trong phòng chống HIV. Thành phố luôn đi đầu trong triển khai các dự án, các thí điểm, sáng kiến mới của Bộ Y tế, tổ chức quốc tế về phòng chống HIV/AIDS và được đánh giá cao kết quả đạt được. Hiện nay, các nguồn hỗ trợ tài chính lớn nhất là dự án của Quỹ Toàn cầu, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ; còn Tổ chức Y tế thế giới tích cực hỗ trợ về kỹ thuật.

BS CKII Phạm Trí Hùng, Trưởng Khoa Kiểm soát bệnh tật HIV/AIDS Thốt Nốt, cho biết đơn vị nhận sự hỗ trợ từ các dự án quốc tế ngay từ đầu, từ việc mở Phòng Khám và Điều trị ngoại trú cho bệnh nhân HIV (OPC) đến nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ. Đồng thời, nhiều đề tài nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực này cũng đã được thực hiện nhờ kinh phí từ các dự án. Các kết quả nghiên cứu góp phần tích cực vào việc nâng cao hiệu quả điều trị thực tiễn.

Một trong những trụ cột làm nên lá chắn vững chắc đẩy lùi đại dịch chính là các nhóm cộng đồng (CBO). Những tổ chức này có vai trò quan trọng trong việc tiếp cận, tư vấn và hỗ trợ người nhiễm HIV và các nhóm nguy cơ cao.

Anh Đặng Quốc Phong, Giám đốc doanh nghiệp xã hội sáng kiến cộng đồng S Đỏ, cho biết: S Đỏ hướng tới hỗ trợ cộng đồng nam giới đồng tính (MSM) tiếp cận các dịch vụ hỗ trợ y tế, tâm lý và pháp lý sẵn có tại Cần Thơ; đồng thời hỗ trợ cộng đồng chuyển giới tiếp cận các dịch vụ an toàn, sức khỏe tinh thần và kết nối nguồn lực xã hội để tạo sinh kế.

Hiện nay, S Đỏ đang triển khai các hoạt động như: xét nghiệm tại cộng đồng, tham vấn tâm lý cùng cộng đồng, cung cấp vật dụng hỗ trợ an toàn và tham vấn an toàn tình dục, kết nối điều trị dự phòng trước phơi nhiễm và cho người nhiễm HIV.

“Mong muốn lớn nhất của S Đỏ là giúp cho các bạn trẻ trong cộng đồng được an toàn, thuận tiện kết nối với các dịch vụ sẵn có. Khi các bạn có băn khoăn, lo lắng sẽ có địa chỉ tin cậy để được hỗ trợ”, anh Đặng Quốc Phong chia sẻ.

Thành phố hiện có hơn 160 đồng đẳng viên, tiếp cận các nhóm có nguy cơ cao như ma túy, mại dâm, MSM. Anh Nguyễn Bá Vinh, cán bộ y tế Khoa Kiểm soát bệnh tật Trung tâm Y tế khu vực Cái Răng cho biết, trong mạng lưới nhân lực tại cơ sở hiện có 10 đồng đẳng viên. Nhóm này là mắc xích quan trọng góp phần đưa các dịch vụ trong lĩnh vực phòng chống HIV đến cộng đồng.

Các đồng đẳng viên có thể tiếp cận và tác động tích cực đến đối tượng có nguy cơ cao. Như anh T.T, nhân viên tiếp cận cộng đồng, thường xuyên đến các tụ điểm để phát các dụng cụ hỗ trợ an toàn và nói về các biện pháp phòng ngừa lây truyền HIV. Anh T cho biết, khi có người lo lắng mắc HIV, anh kết nối giúp họ được tư vấn, xét nghiệm. Trường hợp mắc bệnh, anh động viên họ tham gia điều trị và phòng ngừa lây truyền cho người thân.

Trong hệ thống phòng chống HIV/AIDS, chính quyền địa phương và ban ngành đoàn thể các cấp đóng vai trò quan trọng trong công tác quản lý, kiểm soát dịch bệnh tại cộng đồng. Cô Ngô Thị Mỹ Nga, cán bộ phường Cái Răng, đồng thời là cộng tác viên HIV, cho biết lãnh đạo địa phương chỉ đạo các ban ngành tham gia thực hiện nhiệm vụ chung chứ không riêng bộ phận y tế. Đến cuối năm đánh giá kết quả thực hiện, xem xét thi đua, khen thưởng. Nhờ đó, nhiều năm qua công tác phòng chống HIV/AIDS trên địa bàn chuyển biến tốt.

Có thể thấy, hệ thống toàn diện và vững chắc chính là thành trì giúp TP Cần Thơ sớm đạt được những thành tựu quan trọng trong công tác phòng chống HIV/AIDS, tiến gần đến mục tiên thanh toán đại dịch vào năm 2030.

YẾN SƯƠNG

Bài 3: Vượt các chỉ tiêu cam kết toàn cầu