Trong bối cảnh ngày càng có nhiều bằng chứng về mức độ lan rộng cũng như tác hại của hạt vi nhựa đối với sức khỏe, nhiều chuyên gia khuyến cáo mọi người áp dụng các biện pháp hạn chế phơi nhiễm hạt vi nhựa để bảo vệ sức khỏe tổng thể.

Những nơi có hạt vi nhựa

Hạt vi nhựa (microplastic) là những mảnh nhựa có đường kính nhỏ hơn 5mm. Một số hạt vi nhựa được sản xuất để có kích thước rất nhỏ, giống như những viên nhựa nhỏ xíu tạo nên chai nhựa đựng nước ngọt. Các loại hạt vi nhựa khác được tạo ra khi sản phẩm nhựa lớn hơn (vỏ bánh xe, hộp đựng thực phẩm hoặc quần áo làm từ nylon và polyester) bị phân hủy.

Sử dụng thớt gỗ thay vì thớt nhựa là một cách tránh hạt vi nhựa xâm nhập vào thực phẩm. Ảnh: Discover Magazine

Phần lớn rác thải nhựa thường bị bỏ lại trong các bãi chôn lấp và ngoài môi trường. Hầu hết chúng không phân hủy sinh học, mà bị phân hủy do thời tiết trong môi trường trở thành hạt vi nhựa. Từ bãi chôn lấp, hạt vi nhựa xâm nhập vào mạch nước ngầm hoặc có thể được gió và mưa mang đi vào các nguồn cung cấp nước khác và đất nông nghiệp.

Đáng lo ngại là một số thực phẩm chúng ta ăn cũng chứa vi nhựa. Tiến sĩ Lili He tại Đại học Massachusetts Amherst (Mỹ) cho biết hạt vi nhựa có trong thực phẩm thường đến từ 2 nguồn, gồm: môi trường (từ nước hoặc đất bị ô nhiễm hạt vi nhựa) hoặc từ hộp đựng và bao bì nhựa.

Số lượng hạt vi nhựa trung bình cao nhất trong hải sản, tiếp theo là prôtêin có nguồn gốc thực vật như đậu hũ, sau đó là thịt gà và thịt bò.

Việc sử dụng lò vi sóng để hâm nóng thức ăn cũng làm tăng lượng hạt vi nhựa mà chúng ta tiêu thụ. Một nghiên cứu đã xem xét 6 loại hộp nhựa thường được sử dụng và phát hiện ra rằng hộp đựng bằng nhựa polypropylen (PP, như hộp đựng thức ăn nhẹ hoặc đồ ăn mang về) truyền nhiều hạt vi nhựa nhất vào thực phẩm.

Mối nguy hiểm từ hạt vi nhựa

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện sự hiện diện của hạt vi nhựa trong nước tiểu, phân, máu, sữa mẹ và nhiều nội tạng của con người. Tuy chưa đủ bằng chứng để liên kết trực tiếp hạt vi nhựa với một căn bệnh, nhưng nghiên cứu ban đầu cho thấy sự tích tụ của chúng có liên quan đến những rủi ro sức khỏe sau:

+ Viêm trong tế bào. Một nghiên cứu năm 2023 cho thấy hạt vi nhựa từ đại dương kích thích các phức hợp prôtêin gây viêm trong tế bào miệng của con người. Trong khi đó, tình trạng viêm là tác nhân gây ra nhiều bệnh, bao gồm tiểu đường, ung thư, bệnh tim mạch, rối loạn thoái hóa thần kinh và các bệnh phổi mãn tính.

+ Tiêu hóa. Theo một nghiên cứu, hạt vi nhựa trong ruột có thể làm gián đoạn quá trình tiêu hóa và gây ra chứng loạn khuẩn đường ruột - tình trạng mất cân bằng giữa lợi khuẩn và hại khuẩn.

+ Tăng lượng kim loại nặng hấp thụ. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng hạt vi nhựa có thể hoạt động như “thỏi nam châm” đối với kim loại nặng, như asen, tập trung chúng lại rồi đưa vào nguồn cung cấp thực phẩm hoặc cơ thể chúng ta.

+ Tăng nguy cơ ung thư. Các nhà nghiên cứu New Zealand cảnh báo hạt vi nhựa có thể liên quan đến sự gia tăng ung thư ruột kết trên toàn cầu ở những bệnh nhân dưới 50 tuổi.

+  Mất trí nhớ. Trong một nghiên cứu gần đây, các nhà nghiên cứu phát hiện mối liên hệ giữa hạt vi nhựa với chứng mất trí nhớ.

Những biện pháp hạn chế phơi nhiễm hạt vi nhựa

Mặc dù không có cách nào để tránh hoàn toàn việc phơi nhiễm hạt vi nhựa, nhưng chúng ta có thể thực hiện một số biện pháp để hạn chế việc tiếp xúc với chúng, đặc biệt là từ thực phẩm. Chẳng hạn như những biện pháp sau:

+ Chọn máy xay sinh tố và máy chế biến thực phẩm bằng thủy tinh. Nguyên do là một nghiên cứu phát hiện ra rằng máy xay sinh tố bằng nhựa giải phóng hàng tỉ hạt vi nhựa vào nước uống chỉ sau 30 giây.

+ Thay chai nước bằng nhựa. 1 lít nước đóng chai có thể chứa 100.000 hạt vi nhựa. Vì vậy, việc đầu tư vào chai nước tái sử dụng là một cách dễ dàng và tiết kiệm chi phí để giảm thiểu tiếp xúc với vi nhựa.

+ Cẩn trọng khi dùng túi trà. Khi tiếp xúc với nước nóng, vật liệu được dùng làm túi trà được phát hiện giải phóng nhiều hạt vi nhựa gấp 7 lần so với ly nhựa dùng một lần. Hãy dùng loại túi trà làm từ vật liệu không phải bằng nhựa hoặc chọn trà dạng lá rời.

+ Tránh cho hộp đựng thực phẩm bằng nhựa vào lò vi sóng. Tuy một số loại nhựa an toàn hơn những loại khác để bảo quản thực phẩm, nhưng hãy luôn chuyển thực phẩm vào hộp đựng bằng thủy tinh hoặc gốm trước khi hâm nóng thức ăn.

+ Uống nước đã lọc. Một nghiên cứu cho thấy các thiết bị lọc nước vi mô có hiệu quả tốt nhất, giúp loại bỏ 78-100% hạt vi nhựa khỏi nước uống.

+ Mang túi đựng sản phẩm tái sử dụng khi mua hàng. Để tránh thực phẩm phơi nhiễm hạt vi nhựa, mọi người nên đầu tư vào một bộ túi đựng bằng vải khi mua rau quả tươi.

AN NHIÊN (Theo EatingWell)