Sau gần 35 năm đổi mới, Đảng và Nhà nước đã nâng tầm vị trí, vai trò của khu vực kinh tế tư nhân (KTTN) trong nền kinh tế nhiều thành phần định hướng xã hội chủ nghĩa. Từ đó, có những cơ chế, chính sách tạo điều kiện cho nền KTTN ngày càng lớn mạnh, trở thành một trong những nhân tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên, tại  Hội thảo khoa học "Phát triển kinh tế tư nhân trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp lần thứ tư" vừa diễn ra tại Bạc Liêu, nhiều ý kiến cho rằng: Thực tế cho thấy, khu vực KTTN cần thêm trợ lực để phát triển trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0.

Hoạt động sản xuất tại Công ty TNHH Dược phẩm Phương Nam, TP Cần Thơ. Ảnh: T.Long

Vai trò nòng cốt nhưng còn    nhiều khó khăn

Theo PGS.TS Nguyễn Quốc Dũng, Giám đốc Học viện Chính trị khu vực IV, Ủy viên Hội đồng lý luận Trung ương, từ thực tiễn đổi mới và phát triển ở Việt Nam cũng như những đóng góp của nền KTTN đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, KTTN ngày càng thể hiện vai trò quan trọng. "Nếu văn kiện Đại hội XI chỉ coi "KTTN là một trong những động lực của nền kinh tế", thì Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, khẳng định: "Kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể cùng với KTTN là nòng cốt để phát triển nền kinh tế độc lập, tự chủ". Như vậy, vai trò của nền KTTN được nâng lên, là nòng cốt của nền kinh tế" - PGS.TS Nguyễn Quốc Dũng nhấn mạnh. Theo GS.TS Chu Văn Cấp, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Chính trị, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, chiến lược kinh tế của Đảng và Nhà nước đang hướng tới việc tạo điều kiện thuận lợi cho KTTN phát triển mạnh hơn. Bên cạnh đó, khu vực tư nhân cũng luôn đổi mới, nâng cao năng lực cạnh tranh để đứng vững trên thị trường và hoạt động theo cơ chế thị trường.

Hiện nay, khu vực KTTN (chưa kể kinh tế cá thể, tiểu chủ) có khoảng 500.000 doanh nghiệp tư nhân, đóng góp khoảng 40% GDP mỗi năm và 39% vốn đầu tư toàn xã hội. Việt Nam đặt mục tiêu phấn đấu ít nhất có 1 triệu doanh nghiệp tư nhân vào năm 2020; 1,5 triệu doanh nghiệp tư nhân vào năm 2025 và ít nhất 2 triệu doanh nghiệp tư nhân vào năm 2030. Phấn đấu tăng tỷ trọng đóng góp của khu vực KTTN vào GDP đạt 50% vào năm 2020 và khoảng 55% vào năm 2025 và 60-65% vào năm 2030.

Dù có bước phát triển, được xác định là nòng cốt của nền kinh tế,  nhưng hoạt động của khu vực KTTN vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn. Theo báo cáo thường niên Doanh nghiệp Việt Nam năm 2015, do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam công bố cho thấy: Tỷ lệ doanh nghiệp tư nhân bị thua lỗ giai đoạn 2007-2014 từ 21,7-45,4%. Năm 2018, 60% doanh nghiệp kinh doanh không có lãi và có hơn 78.000 doanh nghiệp buộc phải giải thể hoặc tạm dừng hoạt động trong 10 tháng đầu năm 2018. Các doanh nghiệp tư nhân trong nước vẫn đang "lép vế" so với doanh nghiệp nhà nước và các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) về quy mô, nhưng lại chịu thiệt thòi về tiếp cận đất đai, tín dụng... Thậm chí, năng suất lao động khu vực KTTN ở Việt Nam thấp, giai đoạn 2011-2015 chỉ đạt 38-39 triệu đồng/người; trong khi đó doanh nghiệp FDI đạt 357-258 triệu đồng/người. Các thống kê cho thấy: kinh tế hộ kinh doanh chiếm tới 85% khu vực KTTN và có trên 90% có vốn đầu tư dưới 1 tỉ đồng.

Cần tiếp tục "trợ lực"

Từ khi gia nhập WTO, Việt Nam xây dựng nhiều chính sách mở, khuyến khích các thành phần kinh tế, trong đó có khu vực KTTN phát triển và thu hút doanh nghiệp FDI. Nhưng, theo ông Trương Quang Hoài Nam, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, khi doanh nghiệp FDI vào Việt Nam, với nguồn vốn lớn, khả năng thích ứng nhanh… khiến doanh nghiệp tư nhân gặp nhiều khó khăn. Điều này chưa nói đến cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã và đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn thế giới là áp lực không nhỏ đối với khu vực KTTN của nước ta. "Vấn đề đặt ra cần có giải pháp để doanh nghiệp tư nhân tồn tại, phát triển, bền vững! Hay nói cách khác: Chúng ta cần có "công cụ" để bảo vệ khu vực KTTN tiếp tục phát triển ổn định trong thời gian tới. Cần phải ưu tiên cho doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn, đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao, đầu tư nghiên cứu khoa học công nghệ cao một cách mạnh mẽ…" - ông Trương Quang Hoài Nam nói.

Ông Long Văn Nghĩa, Giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Long Mạnh (chuyên nuôi tôm công nghệ cao, siêu thâm canh), tỉnh Bạc Liêu, cho rằng: Doanh nghiệp muốn phát triển nuôi tôm công nghệ cao thì cần lao động có trình độ chuyên môn cao. Mặt khác, trong nuôi tôm thâm canh, quan trọng là môi trường. Nhưng, ý thức của một bộ phận người dân về bảo vệ môi trường trong nuôi tôm chưa cao... Vì vậy, doanh nghiệp cần trợ lực của Nhà nước trong đào tạo nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn, nâng cao ý thức của người dân trong bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, Nhà nước cần quan tâm chính sách đầu tư cho các đề tài khoa học đảm bảo hiệu quả trong lý luận và dễ áp dụng vào thực tiễn...

Thúc đẩy khởi sự doanh nghiệp khu vực KTTN theo hướng sáng tạo, phù hợp với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và hội nhập kinh tế quốc tế ở TP Cần Thơ, TS. Nguyễn Tiến Dũng, Học viện Chính trị khu vực IV, đề xuất: Cần nâng cao hơn nữa nhận thức của các cấp, các ngành, các địa phương và toàn xã hội về cuộc cách mạng 4.0 về các vấn đề hội nhập quốc tế. Đồng thời, xây dựng cơ sở hạ tầng kết nối an toàn giữa người dân, doanh nghiệp khởi nghiệp và Nhà nước nhằm tạo môi trường đầu tư cạnh tranh bình đẳng, thúc đẩy sự phát triển kinh tế của doanh nghiệp tư nhân khởi nghiệp; tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân nhanh chóng tiếp cận và ứng dụng các công nghệ mới; tập trung nâng cao đào tạo nghề để tạo ra nguồn nhân lực có khả năng tiếp cận các xu thế công nghiệp mới...

Để gỡ khó cho doanh nghiệp tư nhân, GS.TS Chu Văn Cấp, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Chính trị, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, đề xuất: Nhà nước cần xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế, tạo môi trường cạnh tranh, bình đẳng, minh bạch và lành mạnh; tiếp tục cải thiện môi trường, điều kiện kinh doanh, thúc đẩy KTTN phát triển trong điều kiện hội nhập quốc tế. Đồng thời, hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích tạo thuận lợi phát triển mạnh KTTN ở hầu hết các ngành, các lĩnh vực... Trong đó, chú trọng hoàn thiện chính sách hỗ trợ phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp khởi nghiệp; khuyến khích hình thành tập đoàn KTTN đa sở hữu và tư nhân góp vốn vào tập đoàn kinh tế nhà nước...  

Lý Then