Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Cục Phòng, chống HIV/AIDS và Chương trình chống Lao quốc gia phối hợp triển khai Nghiên cứu thí điểm tích hợp xét nghiệm đo tải lượng HCV và HIV trên hệ thống GeneXpert hiện có. Thí điểm thực hiện tại TP Hà Nội và TP Cần Thơ đã mở ra cơ hội xét nghiệm, điều trị miễn phí viêm gan C ngay tại tuyến quận, huyện.

TS Nguyễn Thị Thúy Vân, cán bộ WHO tại Việt Nam, cập nhật tiến độ nghiên cứu.

Nâng cao năng lực chẩn đoán, điều trị 

Ước tính Việt Nam có gần 1 triệu người sống chung với viêm gan C (HCV), 250.000 người sống chung với HIV và 172.000 người mắc lao mới. Trong đó, 4.300 người có HIV dương tính. Hiện nay, việc tiếp cận với xét nghiệm chẩn đoán HCV vẫn còn hạn chế, do xét nghiệm tải lượng HCV chỉ sẵn có ở một số bệnh viện tuyến tỉnh và Trung ương. Vì vậy ảnh hưởng đến tiếp cận với điều trị HCV mặc dù Quỹ toàn cầu đã hỗ trợ điều trị miễn phí cũng như bảo hiểm đã chi trả 50%. Nếu người bệnh tự chi trả, chi phí điều trị khoảng 20 triệu đồng.

Xét nghiệm tải lượng HIV rất cần thiết để theo dõi hiệu quả điều trị cũng như phát hiện sớm HIV kháng thuốc. Tuy nhiên xét nghiệm này cũng đang được cung cấp chủ yếu tại tuyến Trung ương và khu vực. Năm 2023, Việt Nam có 332 máy GeneXpert tại 183 đơn vị thuộc Chương trình Phòng, chống lao để chẩn đoán lao và lao kháng thuốc. Máy này còn xét nghiệm chẩn đoán, theo dõi điều trị HIV và HCV. 

WHO, Cục Phòng, chống HIV/AIDS và Chương trình phòng, chống lao quốc gia đã thực hiện nghiên cứu thí điểm tại Trung tâm Y tế quận Nam Từ Liêm (TP Hà Nội) và Bệnh viện Ða khoa quận Thốt Nốt (TP Cần Thơ). Nghiên cứu nhằm đánh giá tính khả thi và hiệu quả của thí điểm tích hợp xét nghiệm tải lượng HCV và HIV trên hệ thống GeneXpert tại cơ sở y tế tuyến huyện từ tháng 3-2023 đến tháng 12-2024. 

Người bệnh hưởng lợi

Trước đây, người bệnh phải xét nghiệm chẩn đoán viêm gan C và điều trị ở tuyến thành phố, Trung ương. Với nghiên cứu này, xét nghiệm chẩn đoán viêm gan C, thuốc điều trị hoàn toàn miễn phí và ngay tại tuyến quận, huyện. TS Nguyễn Thị Thúy Vân, cán bộ WHO tại Việt Nam, cho biết: Người bệnh có cơ hội để tiếp cận dịch vụ chẩn đoán và điều trị lao và HCV ngay tại tuyến huyện, không cần lên tận tuyến tỉnh, thành phố, Trung ương. Người bệnh được lấy máu xét nghiệm. Mẫu máu được chuyển đến Bệnh viện Ða khoa quận Thốt Nốt làm xét nghiệm chẩn đoán. Kết quả đủ tiêu chuẩn điều trị, bệnh nhân ở đâu sẽ được điều trị tại đó (tại các phòng khám, điều trị ARV). Người bệnh khỏi bệnh, được phòng ngừa các biến chứng về gan và các bệnh ngoài gan liên quan đến HCV bao gồm viêm gan tiến triển, xơ gan, ung thư gan… Ðồng thời, góp phần giảm lây truyền viêm gan C trong cộng đồng. Khi người bệnh điều trị ARV, Methadone, kết hợp nhận thuốc điều trị viêm gan C, tiết kiệm thời gian, chi phí đi lại.

Ðến nay, tại TP Cần Thơ, kết quả bước đầu ghi nhận có 265 trường hợp được xét nghiệm chẩn đoán HCV, có 107 bệnh nhân HCV được điều trị theo phác đồ viêm gan C. Trong đó, có 31 bệnh nhân được xét nghiệm lần 2 và 29 bệnh nhân đã hoàn toàn khỏi bệnh.

Th.S Dáp Thanh Giang, Trưởng Khoa Phòng, chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP Cần Thơ, cho biết: Trong thời gian tới, chúng tôi tiếp tục đẩy mạnh truyền thông về hoạt động này thông qua truyền thông đại chúng, qua mạng lưới cộng đồng, nhóm... Ngoài ra, triển khai cấp test tự xét nghiệm viêm gan C qua trang https://tuxetnghiem.vn. Khách hàng tự xét nghiệm tại nhà. Nếu kết quả dương tính, khách hàng cần làm thêm xét nghiệm để phát hiện virus HCV trong máu. Nếu kết quả xét nghiệm phát hiện có virus HCV trong máu với bất kỳ số lượng nào, điều này có nghĩa là đang mắc HCV và cần được điều trị sớm.

Kết quả nghiên cứu sẽ giúp cung cấp thêm các bằng chứng để Cục Phòng, chống HIV/AIDS xây dựng kế hoạch, điều chỉnh kế hoạch triển khai, mở rộng triển khai tích hợp xét nghiệm đo tải lượng HCV và HIV trên hệ thống GeneXpert hiện có. Ðồng thời, làm căn cứ để vận động chính sách, điều trị HCV tại tuyến quận, huyện từ nguồn bảo hiểm y tế. 

Bài, ảnh: H.HOA