Sau tiếng kinh cầu nguyện, thầy Danh Hở bắt nhịp một bài hát bằng tiếng Khmer. Các em thiếu nhi vỗ tay theo nhịp, đồng thanh cất vang câu hát. Sau đó, thầy và trò cùng hướng về bảng đen phấn trắng, tập đọc chữ cũ, học thêm chữ mới. Những thanh âm trong trẻo trong buổi sớm mai rộn vui khắp xóm nhỏ bên sông Lòng Ống.

“Lại nhà ông Sáu học chữ Khmer”

Vừa rẽ vào tuyến đường nhỏ ven sông Lòng Ống, chúng tôi đã thấy nhóm bạn nhỏ đang tung tăng với cặp sách trên tay. Tôi hỏi các em đi đâu, Sơn Gia Bảo, một em trong nhóm, lễ phép đáp: “Dạ, tụi con lại nhà ông Sáu học chữ Khmer”. Vậy là chúng tôi có chung hành trình đến với lớp học chữ Khmer hè.

Lớp học chữ Khmer ngày hè cho trẻ em ở xã Thới Xuân. Ảnh: DUY KHÔI

Ông Sáu mà Gia Bảo nhắc đến là ông Đào Hoa ngụ ấp Thới Trường 1, xã Thới Xuân, huyện Cờ Đỏ, TP Cần Thơ. Ông Sáu năm nay 70 tuổi, là Phó Ban Quản trị Chùa Settodor, huyện Cờ Đỏ, Chi hội trưởng Chi hội Người cao tuổi ấp và là người rất tâm huyết bảo tồn văn hóa dân tộc. Vợ ông Sáu, bà Danh Thị Hiền, Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ ấp, cũng rất chăm chút cho lớp học này.

Ông Đào Hoa kể, trước đây, lớp học chữ Khmer hè từng được tổ chức ở chùa, nhưng vì đường xa, cha mẹ không đưa rước được nên các em theo học không đông, theo học không hết khóa. Vậy là ông bà Sáu tình nguyện cho mượn nhà để mở lớp học. Bàn ghế mượn từ trường học gần đó, số còn thiếu, ông Sáu mua cây, mướn thợ đóng để các em có chỗ học tươm tất.

Từ ngày 30-6 đến nay, đều đặn hằng ngày, lớp học bắt đầu từ 7 giờ rưỡi sáng và kết thúc lúc 9 giờ rưỡi, chỉ trừ ngày rằm và 30 âm lịch, lớp nghỉ để mọi người đi chùa lễ Phật. Hè năm rồi, lớp học chữ Khmer ở nhà ông Sáu có 34 em, nghỉ 4 em, 30 em được cấp giấy chứng nhận. Năm nay, lớp có 31 em theo học, sinh từ khoảng năm 2010 đến năm 2016, trên địa bàn ấp Thới Trường 1, Thới Trường 2, xã Thới Xuân. Hai giáo viên chính của lớp là thầy Danh Hở và Thạch Diễm - những người thông thạo chữ Khmer, có kỹ năng sư phạm.

Lớp học ngoài bàn ghế, bảng đen, còn nổi bật với tấm phông được dán chữ xốp là bộ chữ cái của tiếng Khmer. Thầy Danh Hở cho biết: Trong 2 tháng, các thầy sẽ dạy các em tập đọc, tập viết và kỹ năng giao tiếp bằng tiếng Khmer. Điều đáng mừng là các em rất chịu khó học, nghe thầy dạy và tập đọc, tập viết. Ngồi dự một buổi học của lớp, chúng tôi cảm nhận được điều đó. Mỗi câu hỏi của thầy, các em đều giơ tay rợp lớp, dõng dạc đọc tròn vành rõ chữ. Các em viết chữ Khmer cũng rất đẹp, nắn nót từng nét.

Cậu bé Sơn Gia Bảo mà chúng tôi gặp lúc nãy, đang ngồi trong lớp luyện chữ viết. Gia Bảo đưa cho chúng tôi xem dòng chữ viết ngay ngắn và nói: “Tên của con đó - Sơn Gia Bảo”. Gia Bảo học lớp 8 của Trường THCS Thới Xuân, là cậu bé nhỏ con nhưng lanh lợi, lễ phép. Ngoài viết chữ đẹp, đọc chữ giỏi, Gia Bảo còn múa, hát Khmer rất hay. Gia Bảo nói: “Con tham gia lớp học chữ Khmer đã 2 hè rồi. Lớp học rất vui. Con học để biết đọc, biết viết chữ của dân tộc mình. Ở nhà con cũng nói chuyện với ông bà, cha mẹ bằng tiếng Khmer”.

Ở lớp học này còn có cậu học trò đặc biệt, tên là Lý Đào Thanh Phong. Thanh Phong học lớp 9, Trường THCS Đặng Tấn Tài, TP Thủ Đức, TP Hồ Chí Minh. Mẹ Phong là đồng bào dân tộc Khmer, quê ở Thới Xuân, còn cha Phong quê ở Long An, hiện gia đình đang sinh sống tại TP Hồ Chí Minh. Thanh Phong kể, em rất yêu quý tiếng nói, chữ viết dân tộc Khmer của mẹ, của ông bà ngoại và bà con quê ngoại. Hè năm rồi, khi biết ở quê ngoại có mở lớp dạy chữ Khmer, em đã xin cha mẹ về học. Năm nay cũng vậy, ngay từ khi chưa kết thúc năm học, Phong đã gọi điện hỏi thăm ông ngoại liên tục về lớp học để đăng ký. “Về quê ngoại, con có thêm nhiều bạn, được trải nghiệm không gian sông nước, đồng quê rất thú vị và nhất là con được học chữ Khmer. Bây giờ, con có thể tự tin đọc và viết chữ Khmer. Con vui lắm. Đêm nào con cũng gọi Zalo cho ba mẹ con xem” - Thanh Phong kể rồi cười tươi rói.

“Để tụi nhỏ biết yêu văn hóa Khmer”

“Ráng dạy để tụi nhỏ hiểu biết, yêu quý văn hóa dân tộc Khmer”, ông Sáu - Đào Hoa nói với chúng tôi như vậy. Hỏi ông vì sao lại sẵn lòng cho mượn nhà, rồi chăm lo đủ thứ để các em có chỗ học đàng hoàng, ông chia sẻ là vì 3 lẽ chính. Lẽ thứ nhất, ngày hè, cha mẹ tụi nhỏ ai cũng bận chuyện đồng áng, buôn bán, mưu sinh, mà Thới Xuân lại nhiều sông rạch, không ai giữ tụi nhỏ, sẽ nguy hiểm. Lẽ thứ nhì, tụi nhỏ bấm điện thoại nhiều quá: “Không bận chuyện học, nhiều đứa ôm điện thoại cả ngày, chơi game rồi còn có quá nhiều thứ không hay trên đó. Thôi thấy lo!” - ông Sáu nói. Lẽ thứ ba, cũng là điều ông bà Sáu luôn trăn trở, là làm sao để các em thiếu nhi được học biết chữ viết, tiếng nói của dân tộc Khmer, biết về văn hóa truyền thống, lễ hội, phong tục tập quán của dân tộc mình. Từ những lẽ đó, ông bà Sáu đã tình nguyện để nhà thành trường trong những ngày hè. Rồi từ ngôi nhà ông bà Sáu, những nét chữ Khmer được nắn nót, những thanh âm tiếng Khmer được ngân vang, những điệu múa lời ca Khmer được trao truyền trong ngày hè rộn vui.

Các em thiếu nhi nắn nót viết chữ Khmer. Ảnh: DUY KHÔI

Lớp học này được tổ chức là sự chung tay của nhiều đơn vị, cá nhân, từ Hội LHPN xã Thới Xuân, đến Ban nhân dân ấp Thới Trường 1, Ban Quản trị Chùa Settodor và những tấm lòng tâm huyết bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa Khmer ở địa phương. Lớp được duy trì bằng nguồn xã hội hóa, từ giáo viên đến tập vở, dụng cụ học tập… Chị Nguyễn Thị Loan, Chủ tịch Hội LHPN xã Thới Xuân, cho biết: Nhiều em trong lớp là thành viên Câu lạc bộ “Thủ lĩnh của sự tiến bộ”. Các em được trau dồi kỹ năng, khẳng định giá trị bản thân, chung tay gìn giữ văn hóa dân tộc Khmer.

Và, như đã kể, ông bà Sáu Đào Hoa đã góp phần nhóm lửa tình yêu cho các em nhỏ. Mỗi buổi ra chơi, ông bà Sáu lại chuẩn bị bánh kẹo dành tặng các cháu. Đặc biệt, ông bà Sáu còn dạy các em múa, hát Khmer, với những điệu múa truyền thống, những giai điệu cổ truyền. Các em nhỏ ngày càng “mến tay mến chân” ông bà Sáu, còn với ông bà, mỗi ngày nhìn thấy các em gắn bó với văn hóa dân tộc Khmer, niềm vui lại thêm ngập tràn. Người phụ nữ U70 ân cần hướng dẫn từng động tác cho các cháu: sửa cong đôi bàn tay, chỉnh nghiêng khuôn mặt, điều chỉnh bước chân sao cho nhịp nhàng, một cách đầy khéo léo, tôn cẩn và say mê. Hình ảnh trao truyền di sản văn hóa ấy thật đẹp.

Chị Nguyễn Thị Loan, Chủ tịch Hội LHPN xã Thới Xuân, giới thiệu thêm: “Cô Sáu cũng là thành viên Câu lạc bộ Phụ nữ dân tộc Khmer giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc xã Thới Xuân đấy!”. Mới hay, câu lạc bộ này được thành lập và duy trì suốt thời gian dài, quy tụ phụ nữ Khmer trong xã, ở nhiều độ tuổi, nghề nghiệp, cùng chung tâm huyết bảo tồn văn hóa Khmer. Mỗi khi đến các lễ hội của đồng bào dân tộc Khmer, hay các sự kiện văn hóa, thể thao ở địa phương, các thành viên câu lạc bộ lại tập luyện, biểu diễn phục vụ bà con. Những điệu múa Lâm thôn, Lâm liêu, Saravan, Sarikakeo… lại được các chị, các mẹ, các bà dân tộc Khmer ở Thới Xuân trình diễn nhịp nhàng. Thành viên nổi bật của câu lạc bộ là cô Đào Thị Riêng, một nghệ nhân múa Khmer giỏi nghề, từng trình diễn tại nhiều sự kiện văn hóa do ngành Văn hóa TP Cần Thơ tổ chức và tham gia các kỳ Ngày hội Văn hóa - Thể thao và Du lịch đồng bào Khmer Nam Bộ.

Và chính các chị, các mẹ, các bà dân tộc Khmer ở Thới Xuân cũng là người truyền lửa tình yêu văn hóa cho thế hệ trẻ. Cô Riêng hay cô Sáu, vẫn lặng thầm giữ gìn và trao truyền văn hóa bằng những điệu ru cháu, những bài hát dân ca Khmer hay những điệu múa, thực hành nghi lễ truyền thống trong những dịp lễ, Tết cổ truyền.

*    *    *

Thầy Danh Hở và các học trò hát một bài hát có giai điệu vui tươi bằng tiếng Khmer rồi tan lớp, ra về. Các em nhỏ khoanh tay chào tạm biệt thầy và ông Sáu, bà Sáu thật lễ phép. Các em đạp xe về nhà, nối thành hàng dài, trên con đường quê tráng bê tông thẳng tắp, mát mẻ với hàng cây xanh, hoa kiểng thắm tươi.

Nắng đã lên cao từ phía bên kia bờ sông Lòng Ống… 

Ghi chép: ĐĂNG HUỲNH