Mái nhà mới vững chãi, con đường bê tông đến tận lớp học, nguồn nước sạch đến tận từng hộ dân… là hình ảnh rõ nét về sự đổi thay nơi vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS). Thành quả ấy đến từ sau gần 5 năm cả nước triển khai thực hiện Chương trình 1719 (*) - chương trình lần đầu tiên trong lịch sử dành riêng cho đồng bào DTTS. Với sự chung sức của cả hệ thống chính trị và nhân dân, Chương trình đã thắp lên niềm tin, khát vọng về một tương lai bứt phá để phát triển bền vững.

Trẻ em DTTS ở xã Tri Tôn, tỉnh An Giang tinh tươm trong đồng phục đến trường. Ảnh: THANH LONG

Bài 1: Đường mới, nhà mới, sinh kế mới 

Ông Chau Sóc Sa, 65 tuổi, người có uy tín ở xã Ô Lâm, tỉnh An Giang, vẫn nhớ rõ những con đường đất gập ghềnh ở phum, sóc, mùa nắng bụi bay mù mịt, mùa mưa thì lầy lội. Giờ đây, đường nhựa, đường bê tông, trường học, trạm y tế được xây dựng khang trang. Đời sống đồng bào đã sung túc hơn trước. Câu chuyện của ông Sóc Sa cũng là bức tranh chung về sự đổi thay ở nhiều vùng đồng bào DTTS nhờ sự quan tâm, đầu tư của Đảng và Nhà nước.

Đường thông, hàng hóa thuận lợi ra chợ

Nhà ông Chau Sóc Sa ở ấp Phước Thọ. Ông Sóc Sa nhớ lại, đường vào phum sóc do dân đi lại mà thành lối mòn, chủ yếu là đường đất, đường đá lởm chởm, nắng bụi, mưa lầy... Bà con muốn mang hàng hóa nông sản ra chợ bán, phải chất lên xe bò. Con em đi học cũng vất vả không kém...

Hàng loạt chương trình đầu tư phát triển vùng đồng bào DTTS được Nhà nước triển khai. Đường lộ giao thông nông thôn dần được bê tông hóa, mở rộng… “Đường thông, xe tải nhỏ có thể vào tận sân, nông sản được thu mua tận nơi. Hàng hóa nông sản theo đó cũng thuận đường ra chợ xã, chợ đầu mối… đời sống của đồng bào ngày càng phát triển. Con em trong phum sóc diện đồng phục học sinh tinh tươm hơn khi đến trường bằng xe đạp, xe máy điện…” - ông Sóc Sa chia sẻ.

Theo thống kê từ Bộ Dân tộc và Tôn giáo, giai đoạn 2021-2025, trong vùng đồng bào DTTS, cả nước đã triển khai hỗ trợ đầu tư trên 6.000 công trình giao thông nông thôn phục vụ sản xuất, kinh doanh và dân sinh; trên 8.670km đường giao thông được nhựa hóa, bê tông hóa hoặc cứng hóa; 442 công trình cung cấp điện phục vụ sinh hoạt và sản xuất, kinh doanh; cải tạo, sửa chữa 183 trạm y tế xã; hỗ trợ trang thiết bị 118 trạm y tế xã; 225 trạm y tế xã và 629 công trình trường, lớp học đạt chuẩn; cải tạo, xây mới 986 công trình thủy lợi nhỏ…

Tại Cần Thơ, thành phố đã triển khai 218 công trình cơ sở hạ tầng, gồm: 213 công trình giao thông nông thôn, 5 nhà sinh hoạt cộng đồng; đầu tư xây mới 6 công trình và nâng cấp, cải tạo 9 công trình mạng lưới chợ; duy tu bảo dưỡng 224 công trình cơ sở hạ tầng... Ông Lương Văn Thơm, 75 tuổi, ở ấp Thới Trường 1, xã Cờ Đỏ, phấn khởi kể: “Mấy năm nay, trên những truyến đường bê tông phẳng phiu, địa phương còn gắn đèn để đảm bảo việc đi lại của bà con vào ban đêm... Mỗi sáng, người già như tôi đi tập thể dục sớm cũng an tâm hơn. Đời sống bây giờ thay đổi nhiều lắm! Nhà nào cũng có xe gắn máy đi lại, có tivi để nghe tin tức thời sự, giải trí...”.

Nắm bắt cơ hội hạ tầng giao thông phát triển, anh Nguyễn Trung Hà ở phường Bình Thủy, đầu tư nhà vườn tại xã Định Môn. Anh Hà nói: “Tôi đã làm xong nhà kính để trồng dưa lưới và tiến tới trồng nho. Tôi đào xong ao để nuôi cá và làm các nhà sàn… Mô hình sinh thái tôi đang hướng tới là nhà nghỉ, nơi ăn uống, câu cá… để thu hút khách từ các phường trung tâm đến nghỉ ngơi, thư giãn trong ngày”.

Từ các dự án thành phần, Chương trình 1719 đã hỗ trợ xây dựng các công trình hạ tầng thiết yếu trên địa bàn vùng DTTS được xác định là “lõi nghèo”, có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Các công trình được đầu tư đã góp phần hình thành, kết nối cơ sở hạ tầng liên kết vùng, phục vụ dân sinh, hoạt động sản xuất, lưu thông hàng hóa, thúc đẩy tăng cường tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và thay đổi diện mạo vùng đồng bào DTTS. 

Giao thông vùng DTTS phát triển, thuận tiện cho việc đi lại mua bán của người dân. Trong ảnh: Một góc giao thông nông thôn ở ấp Thới Trường 1, xã Cờ Đỏ, TP Cần Thơ. Ảnh: THANH LONG

Mái ấm kiên cố, sinh kế ổn định 

Bà Lâm Hồng Đào ở ấp Cái Tràm A1, xã Hòa Bình là 1 trong gần 700 hộ DTTS nghèo được tỉnh Cà Mau hỗ trợ xây dựng nhà mới. Bà chia sẻ: “Trước đây, gia đình tôi sống trong căn nhà lá xiêu vẹo, mưa dột, nắng hắt. Mấy chục năm trời, tôi chỉ mong có được căn nhà lành lặn. Nay được Nhà nước xây nhà mới, tôi mừng đến rơi nước mắt! Căn nhà này còn là động lực để gia đình tôi cố gắng vươn lên trong cuộc sống”.

Cách nhà bà Đào không xa, ông Trần Si Nha cũng được địa phương xem xét cất nhà mới. Ông bày tỏ: “Gia đình tôi nghèo nên nhiều năm nay sống trong căn nhà xuống cấp trầm trọng. Mỗi khi mưa bão đến, cả nhà lo lắm! Nhờ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, gia đình tôi đã có được căn nhà tường mới vững chắc để ở. Đây là món quà vô giá, giúp chúng tôi ổn định và có thêm nghị lực để làm ăn, vươn lên”.

Không chỉ hỗ trợ gần 42.570 hộ DTTS về nhà ở, với Chương trình 1719, cả nước đã hỗ trợ đất ở cho 10.549 hộ DTTS; hỗ trợ trực tiếp đất sản xuất cho 13.387 hộ; hỗ trợ chuyển đổi nghề cho gần 54.900 hộ; hỗ trợ nước sinh hoạt phân tán cho 479.358 hộ; đầu tư xây dựng 809 công trình nước sinh hoạt tập trung… Bên cạnh đó, các địa phương sắp xếp bố trí ổn định dân cư cho trên 25.055 hộ DTTS, trong đó có trên 5.710 hộ được bố trí theo hình thức tập trung; gần 13.100 hộ được bố trí trong các dự án sắp xếp, ổn định dân cư tại chỗ; trên 5.110 hộ được bố trí, sắp xếp ổn định dân cư vùng đặc biệt khó khăn và khu vực cần thiết khác; gần 1.140 hộ thuộc xã biên giới.

Gia đình ông Huỳnh Thanh Bình, dân tộc Khmer, ngụ ấp Kinh Đứng B, xã Khánh Hưng, tỉnh Cà Mau trước đây thuộc hộ nghèo. Nhờ được hỗ trợ vay vốn chuyển đổi sản xuất, ông cùng con trai mở tiệm sửa xe gắn máy. Khi con rành nghề, ông và vợ đi làm thuê, thuê đất để trồng lúa, trồng màu... “Gia đình tôi đã thoát nghèo và cất được nhà tường khang trang. Tôi nghĩ, ngoài hỗ trợ của Nhà nước, mình cũng phải nỗ lực để thoát nghèo” - ông Bình chia sẻ.

Ông Nguyễn Thành Niệm, Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Cà Mau, cho rằng: Chương trình 1719 đã giúp các hộ đồng bào DTTS nghèo, cận nghèo ổn định đời sống; hỗ trợ tạo việc làm, chuyển đổi nghề phù hợp với nhu cầu, điều kiện trên địa bàn sinh sống. Chương trình cũng hỗ trợ giải quyết sinh kế, tạo cơ hội tăng thu nhập… Qua đó đồng bào có thêm động lực phát triển kinh tế, vươn lên thoát nghèo.

Đường mới, nhà mới và những sinh kế mới đã thắp lên khát vọng thoát nghèo trong từng phum sóc. Điều đáng mừng là cùng với sự thay đổi về hạ tầng và sinh kế, bản sắc văn hóa dân tộc vẫn được gìn giữ và lan tỏa mạnh mẽ. Chính bản sắc văn hóa - nguồn lực mềm nuôi dưỡng góp phần cho sự phát triển bền vững vùng đồng bào DTTS.

(Còn tiếp)

LÊ HÀ LÝ

Bài 2: Bản sắc văn hóa - nguồn lực mềm góp phần phát triển bền vững vùng đồng bào dân tộc thiểu số

(*) Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14-10-2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025.