Liên minh châu Âu (EU) là đối tác thương mại quan trọng của Việt Nam, với quy mô thị trường lớn, tổng dân số hơn 450 triệu người. Những năm qua, nhiều mặt hàng nông lâm thủy sản (NLTS) của nước ta có điều kiện thuận lợi để xuất khẩu sang EU nhờ việc cắt giảm thuế theo lộ trình Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA). Nhiều sản phẩm NLTS phong phú, khẳng định được chất lượng, đáp ứng các yêu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng nên tiềm năng để xuất khẩu sang EU là rất lớn.

Cá tra và nhiều sản phẩm thủy sản khác của nước ta như tôm, cá ngừ, mực, bạch tuộc, cua, ghẹ... đã được xuất khẩu vào EU. Trong ảnh: Chế biến cá tra xuất khẩu tại một doanh nghiệp ở TP Cần Thơ. 

Tiềm năng lớn

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu gặp nhiều khó khăn, nhưng xuất khẩu NLTS của Việt Nam sang EU vẫn ghi nhận sự tăng trưởng tốt. EU là đối tác thương mại lớn thứ 4 của Việt Nam và nước ta đang là đối tác thương mại lớn nhất của EU trong khối ASEAN. EU hiện là thị trường tiêu thụ NLTS lớn thứ 3 trên thế giới và là thị trường xuất khẩu NLTS lớn thứ 4 của Việt Nam. Việt Nam và EU đã ký Hiệp định Thương mại tự do EVFTA có hiệu lực từ ngày 1-8-2020, với những cam kết sâu rộng và toàn diện. EVFTA không chỉ thực hiện cắt giảm nhiều dòng thuế về 0% với lộ trình ngắn và có cơ chế thực thi chặt chẽ, bao hàm cả những lĩnh vực được coi là “phi truyền thống” như vấn đề lao động, môi trường, cơ chế giải quyết tranh chấp về đầu tư... EVFTA đã và đang tạo “cú huých” rất mạnh mẽ, đưa kim ngạch thương mại nông sản 2 chiều tăng trưởng ổn định và chiếm tỷ trọng khoảng 12-13% tổng giá trị xuất khẩu NLTS của Việt Nam. Với hệ sinh thái đa dạng, cùng nhiều điều kiện thuận lợi về tự nhiên và con người để khai thác đánh bắt, phát triển sản xuất đa dạng nhiều loại cây trồng và vật nuôi, Việt Nam có nhiều dư địa để đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm NLTS sang thị trường EU.

Theo Bộ Ngoại giao, xuất khẩu NLTS của nước ta sang EU trong 9 tháng năm 2025 đạt khoảng 7,4 tỉ USD, tăng hơn 40% so với cùng kỳ năm trước. Nông sản Việt Nam đang phát huy tốt các lợi thế sẵn có để thâm nhập và mở rộng thị phần tại thị trường EU nhờ chất lượng sản phẩm đã được khẳng định cùng với chi phí cạnh tranh là hai yếu tố then chốt giúp đứng vững trên thị trường. Các mặt hàng nông sản của Việt Nam và EU nhìn chung có tính bổ trợ, không cạnh tranh trực tiếp, tạo điều kiện thuận lợi cho việc xuất khẩu. Người tiêu dùng châu Âu ngày càng ưa chuộng các sản phẩm hữu cơ và truyền thống, gắn liền với các giá trị văn hóa địa phương, vùng miền. Nông sản Việt Nam đáp ứng tốt các yếu tố này, với nhiều mặt hàng có lợi thế lớn tại thị trường EU bao gồm hoa quả nhiệt đới, cà phê và hạt điều hữu cơ…

Dù có nhiều tiềm năng và lợi thế, nhưng việc phát triển xuất khẩu NLTS vào EU vẫn còn gặp trở ngại và thách thức, nhất là đối với xuất khẩu thủy sản chúng ta cần phải kịp thời khắc phục thẻ vàng IUU. Thị trường EU đang dịch chuyển sang xu hướng “xanh, sạch, bền vững, thân thiện với môi trường” và đã đặt ra các yêu cầu ngày càng cao về an toàn thực phẩm, vệ sinh dịch tễ, truy xuất nguồn gốc, lao động và môi trường. Các quy định của thị trường EU cũng liên tục có sự thay đổi, điều này khiến cho nông dân cùng các đơn vị, doanh nghiệp ở nước ta gặp khó trong nắm bắt và đáp ứng các quy định của EU.

Giải pháp tăng xuất khẩu vào EU

Để phát triển xuất khẩu NLTS vào EU, thời gian qua các cấp chính quyền ở Trung ương và địa phương đã quan tâm đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền, tập huấn, giúp người dân và doanh nghiệp tận dụng tốt các ưu đãi về thuế trong EVFTA. Đồng thời, nâng cao chất lượng sản phẩm, kịp thời hoàn thiện các quy chuẩn và tiêu chuẩn chất lượng đối với sản phẩm NLTS của Việt Nam tương đồng với quy định thị trường EU. Ngành chức năng cũng thường xuyên tổ chức các hội nghị, hội thảo và hoạt động kết nối cung - cầu nhằm tạo điều kiện gặp gỡ giữa các bên có liên quan để kịp thời nắm bắt, tháo gỡ khó khăn và đề ra các giải pháp phù hợp gắn với yêu cầu thực tế.

Bộ Ngoại giao vừa tổ chức hội thảo trực tuyến với các địa phương nhằm thúc đẩy xuất khẩu NLTS Việt Nam sang thị trường EU. Tại hội thảo, nhiều đại biểu kiến nghị, các cơ quan chức năng cần tăng cường hỗ trợ kỹ thuật và thông tin về quy định mới của EU để giúp nông dân, doanh nghiệp tận dụng tốt các cơ hội, vượt qua thách thức, rào cản thương mại. Thúc đẩy liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp, địa phương, cơ quan đại diện Việt Nam tại EU nhằm chia sẻ thông tin thị trường, cảnh báo rủi ro và tháo gỡ vướng mắc kịp thời. Khuyến khích và hỗ trợ đầu tư nâng cấp vùng nguyên liệu, truy xuất điện tử và chứng nhận bền vững. Tuân thủ tốt các quy định của EU về chống khai thác thủy sản bất hợp pháp. Đẩy mạnh quảng bá, xúc tiến thương mại gắn với phát triển đa dạng sản phẩm chế biến, xuất khẩu. Chuyển đổi tư duy từ xuất khẩu thô sang xuất khẩu giá trị cao, từ nhiều về lượng sang bền vững về chất, phù hợp với các tiêu chuẩn cao của thị trường EU…

Ông Nguyễn Quỳnh Thiện, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long, kiến nghị: “Các bộ, ngành Trung ương cần quan tâm hỗ trợ cho Vĩnh Long và các địa phương nắm bắt thông tin về thị trường EU để chủ động xây dựng, phát triển các sản phẩm chủ lực phục vụ xuất khẩu. Về phía tỉnh sẽ tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp mở rộng quan hệ hợp tác kinh tế, nâng cao năng lực chế biến, đa dạng hóa sản phẩm, đáp ứng tiêu chuẩn bền vững của EU”. Theo ông Đào Văn Cường, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa, bên cạnh sự chủ động của địa phương, Thanh Hóa rất mong nhận được sự định hướng, hỗ trợ, kết nối của các bộ, ngành Trung ương, các cơ quan đại diện Việt Nam tại châu Âu, trong đó chủ công là Bộ Ngoại giao và các đại sứ, giúp cho các địa phương quảng bá sản phẩm... 

Theo bà Lê Thị Thu Hằng, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, EU là thị trường có nhiều tiềm năng và dư địa cho phát triển thương mại, đặc biệt là cho phát triển xuất khẩu NLTS của nước ta. Bộ sẽ tiếp tục đồng hành cùng các địa phương, hiệp hội, doanh nghiệp tiếp cận hiệu quả hơn nữa thị trường EU. Tích cực thúc đẩy cơ chế trao đổi, đối thoại cùng các cơ quan chức năng của EU nhằm tháo gỡ các vướng mắc thương mại, đồng thời phát huy tối đa hiệu quả hiệp định EVFTA.

Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng đề nghị các cơ quan chuyên môn thuộc Bộ Ngoại giao và các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài cần chủ động cập nhật, cung cấp thông tin cho các đầu mối như các hiệp hội, hợp tác xã. Tiếp tục tổ chức hoạt động xúc tiến, quảng bá sản phẩm, hỗ trợ địa phương, doanh nghiệp tham gia các hội chợ quốc tế. Thúc đẩy hợp tác kỹ thuật để đáp ứng tiêu chuẩn ngày càng cao của EU. Các địa phương, hiệp hội ngành nghề và doanh nghiệp cũng cần chủ động phối hợp để quảng bá sản phẩm bằng nhiều hình thức đa dạng và sáng tạo…

Bài, ảnh: KHÁNH TRUNG