(CTO) - Trong bối cảnh y học hiện đại phát triển như vũ bão, công tác nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực y học cổ truyền (YHCT) không chỉ là một nhu cầu cấp thiết mà còn để khẳng định giá trị, chuẩn hóa và hội nhập quốc tế. Việt Nam với nền YHCT lâu đời, đang từng bước xây dựng nền tảng khoa học vững chắc thông qua những nỗ lực nghiên cứu bài bản và có chiều sâu. Tại TP Cần Thơ, Khoa YHCT Trường Đại học Y Dược Cần Thơ cũng góp sức vào công tác nghiên cứu khoa học, với mong muốn ngày càng nâng cao vai trò, vị thế của nền y học dân tộc trong công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân ĐBSCL.

* Ứng dụng lâm sàng hóa cổ phương

ThS.BS Nguyễn Ngọc Chi Lan, Phó Trưởng khoa YHCT Trường Đại học Y Dược Cần Thơ cho biết, thời gian qua, đội ngũ giảng viên và sinh viên Khoa YHCT tích cực nghiên cứu khoa học, với nhiều đề tài có giá trị, một số được trình bày tại các hội nghị khoa học cấp quốc gia và khu vực. Các đề tài nghiên cứu trong lĩnh vực YHCT thường tập trung vào: Nghiên cứu dược liệu: Khảo sát, định danh và đánh giá tác dụng của các cây thuốc bản địa; lâm sàng: Ứng dụng các phương pháp điều trị YHCT như châm cứu, xoa bóp, bấm huyệt trong điều trị bệnh; kết hợp YHCT và y học hiện đại: Tìm hiểu sự tương tác và hiệu quả khi kết hợp hai nền y học trong chẩn đoán và điều trị.

BS Nguyễn Ngọc Chi Lan giảng dạy sinh viên YHCT. Ảnh: BS

Sinh viên Dương Diễm Ái đã thực hiện nghiên cứu đề tài “Khảo sát nếp nhăn dái tai ở bệnh nhân đột quỵ”. Theo tác giả, trong YHCT, dái tai là vị trí quan trọng được liên hệ đến thận khí và tuần hoàn máu. Nhiều nghiên cứu quốc tế gần đây cũng chỉ ra mối liên quan giữa nếp nhăn dái tai (Frank’s sign) và nguy cơ tim mạch - đột quỵ. Vì vậy, tác giả đã kết hợp góc nhìn cổ truyền với y học hiện đại để thực hiện đề tài này. Mục tiêu và đối tượng nghiên cứu của đề tài là khảo sát tỷ lệ có nếp nhăn dái tai ở bệnh nhân đột quỵ cấp điều trị tại BV Đa khoa Trung ương Cần Thơ và BV YHCT TP Cần Thơ; tìm hiểu mối liên quan giữa biểu hiện ngoại vi và tình trạng bệnh lý nội tại.

Qua nghiên cứu, tác giả ghi nhận tỷ lệ đáng kể bệnh nhân đột quỵ có nếp nhăn dái tai 1 hoặc 2 bên. Từ đó, đề xuất sử dụng tướng chẩn (diện chẩn cơ bản) như một chỉ dấu nguy cơ sớm trong khám tầm soát tại cộng đồng. Đề tài nhận được nhiều sự quan tâm từ hội đồng khoa học như một hình mẫu kết hợp tinh tế giữa khoa học hiện đại và tinh hoa truyền thống.

Một đề tài tiêu biểu khác là “Đánh giá độc tính cấp của bài thuốc Ngũ vị tiêu khát thang trên động vật thực nghiệm” do nhóm nghiên cứu gồm nhiều cán bộ, giảng viên Khoa YHCT Trường Đại học Y Dược Cần Thơ và cộng sự thực hiện. Các tác giả chọn đề tài với lý do, ngũ vị tiêu khát thang là cổ phương điều trị chứng “tiêu khát”, tương đồng với bệnh đái tháo đường type 2 ngày nay. Tuy nhiên, để đưa vào ứng dụng thực tế, cần có đánh giá độc tính đảm bảo an toàn. Các tác giả đã thực hiện các phương pháp nghiên cứu: Chiết xuất bài thuốc dạng nước và cồn; thử nghiệm trên chuột nhắt trắng theo chuẩn OECD; quan sát các chỉ số sinh lý, cân nặng, hành vi và mô học. Kết quả nghiên cứu, không ghi nhận độc tính cấp trong khoảng liều thử nghiệm; củng cố tính an toàn bước đầu, làm nền tảng cho thử nghiệm lâm sàng ở người. Đây là mô hình điển hình cho hướng đi “dược hiện đại hóa từ cổ phương”, nghiên cứu bài bản để đưa YHCT ra khỏi phạm vi “kinh nghiệm dân gian” đơn thuần.

Từ kết quả đề tài nghiên cứu trên, BS Chi Lan cho biết, nhóm nghiên cứu đã phát triển “Nghiên cứu tác dụng hỗ trợ hạ đường huyết của bài thuốc Ngũ vị tiêu khát thang trên bệnh nhân đái tháo đường type 2”. Từ kết quả nghiên cứu, nhóm tác giả đánh giá giá trị ứng dụng và đề xuất tiềm năng phát triển dạng trà túi lọc hoặc viên nang hỗ trợ điều trị đái tháo đường và tiếp tục theo đuổi đề tài nghiên cứu, đồng thời, đề xuất mở rộng nghiên cứu đa trung tâm và đăng ký sản phẩm thực phẩm hỗ trợ sức khoẻ. Theo BS Chi Lan, công trình nghiên cứu trên là ví dụ điển hình cho hướng đi “ứng dụng lâm sàng hóa cổ phương”, khẳng định giá trị YHCT bằng bằng chứng khoa học thực chứng.

Khoa YHCT Trường Đại học Y Dược Cần Thơ quan tâm thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học trong đội ngũ giảng viên, sinh viên chuyên ngành. Ảnh: BS

* Nâng cao vị thế của ngành YHCT

Các chuyên gia trong lĩnh vực YHCT nhận định, trong quá khứ, lĩnh vực YHCT tại ĐBSCL chủ yếu dựa vào kinh nghiệm dân gian và bài thuốc gia truyền. Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, sự phát triển của hệ thống BV YHCT, các khoa YHCT tại các BV đa khoa và đặc biệt là sự đóng góp của các trường đại học y dược trong khu vực đã giúp hoạt động nghiên cứu trở nên sôi nổi và bài bản hơn. Tại TP Cần Thơ, Trường Đại học Y Dược Cần Thơ là đơn vị tiên phong trong đào tạo và nghiên cứu YHCT cho toàn vùng. Hằng năm, hàng chục đề tài cấp trường, cấp Bộ về dược liệu bản địa, ứng dụng YHCT trong điều trị bệnh mạn tính, phục hồi chức năng, chăm sóc sức khỏe cộng đồng... được triển khai.

Bên cạnh đó, các BV YHCT tuyến tỉnh như BV YHCT Cần Thơ, Tiền Giang, An Giang, Vĩnh Long... cũng đẩy mạnh hợp tác nghiên cứu, chuẩn hóa phác đồ điều trị kết hợp Đông - Tây y, từng bước nâng cao hiệu quả điều trị và tính thuyết phục về mặt khoa học. Bản thân là một bác sĩ, giảng viên và nhà khoa học, BS Chi Lan nhận thấy rằng sự phát triển của YHCT không thể chỉ dựa vào truyền thống và cảm tính. Chính kết quả nghiên cứu khoa học là “tấm hộ chiếu” để YHCT bước vào hệ thống y tế chính quy, cạnh tranh công bằng với y học hiện đại. Chỉ có thể bằng NCKH, chúng ta mới có thể tiệm cận, hồi sinh và nâng tầm YHCT. Tại ĐBSCL, lĩnh vực YHCT tập trung vào các mảng đề tài về dược liệu địa phương, giúp phát hiện, bảo tồn và phát triển nhiều loại cây thuốc quý ở vùng đất phù sa. Từ đó, tạo tiền đề cho sản phẩm thuốc nam có nguồn gốc rõ ràng, hiệu quả đã được chứng minh. Bên cạnh đó, ứng dụng châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, dưỡng sinh... được nghiên cứu và triển khai có hệ thống trong phục hồi chức năng sau tai biến, điều trị đau mạn tính, rối loạn chuyển hóa... đang ngày càng được người dân tin tưởng. Ngoài ra, có sự phối hợp nghiên cứu giữa YHCT và Y học hiện đại, đặc biệt trong phòng và kiểm soát bệnh mạn tính cho thấy tiềm năng to lớn trong việc giảm chi phí điều trị và nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Theo BS Chi Lan, các đề tài nghiên cứu YHCT tại Cần Thơ và ĐBSCL ngày càng mang hơi thở thực tiễn chứ không phải chỉ nằm trong phòng thí nghiệm hay hội nghị khoa học. Đó là các mô hình khám chữa bệnh bằng YHCT tại cộng đồng được triển khai tại phường, xã kết hợp với các chương trình truyền thông giáo dục sức khỏe bằng kiến thức YHCT. Một số sản phẩm nghiên cứu từ dược liệu địa phương đã bước đầu thương mại hóa, góp phần phát triển kinh tế vùng và nâng cao hình ảnh YHCT bản địa. Dù đã có những bước tiến đáng ghi nhận, nghiên cứu YHCT ở ĐBSCL vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức: thiếu kinh phí, thiếu nhân lực nghiên cứu chuyên sâu, và sự phối hợp liên ngành chưa thật mạnh mẽ. Tuy vậy, với tiềm năng sẵn có, chỉ cần có thêm chính sách hỗ trợ và niềm tin từ cộng đồng, YHCT sẽ không chỉ hồi sinh mà còn tỏa sáng, như một phần không thể thiếu trong hệ thống y tế hiện đại, lấy con người làm trung tâm.

Khoa YHCT tổ chức tọa đàm trực tuyến, chia sẻ kinh nghiệm nghiên cứu YHCT cho sinh viên. Ảnh: BS

Mới đây, Khoa YHCT Trường Đại học Y Dược Cần Thơ tổ chức tọa đàm với chủ đề “Chia sẻ kinh nghiệm nghiên cứu khoa học cho sinh viên, học viên YHCT” nhằm thúc đẩy tinh thần học tập, nghiên cứu và sáng tạo trong lĩnh vực YHCT. Theo BS Chi Lan, qua buổi tọa đàm, lãnh đạo Khoa YHCT mong muốn các học viên, sinh viên ngành YHCT có thêm những định hướng cụ thể trong hành trình nghiên cứu khoa học, từ việc tìm kiếm ý tưởng, xây dựng đề cương, thu thập dữ liệu đến cách trình bày kết quả nghiên cứu một cách khoa học và thuyết phục. Đặc biệt, sự hỗ trợ của công nghệ, ứng dụng trí tuệ nhân tạo như ChatGPT trong nghiên cứu khoa học cũng là một chủ đề thú vị mà các diễn giả mong muốn gợi mở đến những người tham gia nghiên cứu khoa học lĩnh vực YHCT.

THU SƯƠNG