Binh sĩ Mỹ tại căn cứ Manas. Ảnh: AFP

Hãng tin Anh Reuters ngày 25-6 trích phát biểu của một quan chức ngoại giao Nga hiện đang tháp tùng Tổng thống Dmitry Medvedev công du châu Phi cho biết, thỏa thuận duy trì căn cứ không quân Manas giữa Kyrgyzstan và Mỹ 2 hôm trước đã được sự nhất trí của Nga. Mát-xcơ-va ủng hộ tất cả các bước tiến tới ổn định tình hình Afghanistan. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Andrei Nesterenko cũng tuyên bố thỏa thuận trên được Nga và các nước láng giềng của Kyrgyzstan “bật đèn xanh”. Tuy nhiên, tờ Kommersant (Nga) dẫn lời một quan chức ngoại giao giấu tên nói rằng Mát-xcơ-va coi thỏa thuận đó là một “sự phản bội” của Kyrgyzstan và sẽ có “phản ứng thích hợp”.

Căn cứ Manas được thành lập tháng 12-2001 để hỗ trợ các hoạt động của liên quân do Mỹ cầm đầu ở Afghanistan. Căn cứ này được dùng để trung chuyển hàng chục ngàn quân nhân đến và rời Afghanistan mỗi năm, và cũng là nơi cất cánh của máy bay tiếp nhiên liệu cho các chiến đấu cơ Mỹ. Tổng thống Kurmanbek Bakiyev của Kyrgyzstan thông báo quyết định đóng cửa căn cứ Manas trong chuyến thăm Nga hồi tháng 2 năm nay. Cùng thời điểm này, Nga thông báo gói viện trợ 2 tỉ USD cho Kyrgyzstan, nên dư luận cho rằng Mát-xcơ-va gây sức ép buộc Bishkek đóng cửa căn cứ trên.

Việc mất căn cứ quân sự duy nhất của Mỹ ở Trung Á gây bất lợi cho những nỗ lực của liên quân tại Afghanistan, nhất là khi Tổng thống Barack Obama xem Afghanistan là mặt trận trung tâm trong cuộc chiến chống khủng bố và tăng cường thêm hàng chục ngàn quân tới đây. Thế nên, Mỹ tìm mọi cách mặc cả để duy trì căn cứ Manas, vì cái giá để vận chuyển hậu cần tới Afghanistan từ phía Nam (qua Pakistan) là cực kỳ đắt. Nhưng để đổi lấy cam kết giữ căn cứ Manas, Mỹ cũng bỏ ra không ít. Ngoài việc tăng hơn 3 lần giá thuê, từ 17,4 triệu USD lên 60 triệu USD/năm, Washington còn phải chi 36,6 triệu USD mở rộng sân bay, 30 triệu USD cho trang thiết bị định vị mới và cấp hơn 40 triệu USD phát triển kinh tế và chống buôn lậu ma túy ở Kyrgyzstan. Với số tiền này, mỗi mét đường từ Kyrgyzstan tới Afghanistan trị giá 1 USD. Không những vậy, hai nước đồng minh của Mỹ là Thổ Nhĩ Kỳ và Afghanistan còn đưa ra đề nghị mà một quốc gia nghèo khó như Kyrgyzstan khó có thể từ chối: đầu tư 1 tỉ USD vào nền kinh tế. Tuy nhiên, thỏa thuận chỉ kéo dài thêm 1 năm và phụ thuộc vào tình hình Afghanistan. Căn cứ không quân cũng đổi tên thành “trung tâm quá cảnh” và chỉ vận chuyển hàng hóa phi quân sự.

Việc Kyrgyzstan đổi ngược hoàn toàn quan điểm về Manas cho thấy sự căng thẳng trong “Trò chơi lớn mới” ở Trung Á giữa Nga và Mỹ. Chưa rõ thực hư Nga có vai trò như thế nào trong thỏa thuận mới giữa Kyrgyzstan với Mỹ, nhưng giới phân tích cho rằng leo thang căng thẳng vào thời điểm này sẽ càng phức tạp thêm mối ban giao thường xuyên đối đầu, nhất là khi Tổng thống Obama dự kiến tới Mát-xcơ-va vào tháng sau để tìm “tiếng nói chung”...

N.KIỆT (Theo Reuters, WW4, AFP)