Công nghiệp hỗ trợ được Việt Nam xác định là nền tảng thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp chính, đóng góp vào quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại và hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, trên thực tế, các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ nội địa mới chỉ tham gia ở các công đoạn gia công cấp thấp, quy mô nhỏ lẻ. Từ đó, yêu cầu cấp thiết là phải nâng cao năng lực sản xuất, kỹ năng quản trị và liên kết hợp tác sản xuất theo chuỗi giữa doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp FDI. 

“Khoảng trống” cần lấp đầy

Theo ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương, nước ta hiện có khoảng 5.000 doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, chủ yếu hoạt động trong các lĩnh vực cơ khí, điện tử, dệt may, da giày. Trong đó, có gần 88% là doanh nghiệp nhỏ và vừa, phần lớn sử dụng thiết bị lạc hậu, chỉ khoảng 10% doanh nghiệp ứng dụng tự động hóa và dưới 20% đạt chứng nhận ISO hoặc áp dụng các mô hình quản trị hiện đại như 5S, Lean, TQM. Chính vì vậy, phần lớn doanh nghiệp nội địa mới chỉ tham gia ở các công đoạn gia công cấp thấp, khó tiếp cận đơn hàng quy mô lớn và tiêu chuẩn cao từ các tập đoàn đầu chuỗi.

Trong khi đó, tỷ lệ nội địa hóa của nhiều ngành công nghiệp chủ lực vẫn ở mức thấp. Ngành ô tô chưa đạt mục tiêu 40% nội địa hóa, ngành điện tử dù có sự hiện diện của nhiều tập đoàn lớn, nhưng tỷ lệ linh kiện được sản xuất tại Việt Nam còn hạn chế. Điều này cho thấy khoảng trống lớn trong hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ cần được đầu tư thỏa đáng nhằm gia tăng giá trị sản xuất trong nước.

Ngoài nguồn lực trong nước, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong ngành công nghiệp hỗ trợ. Năm 2024, riêng ngành chế biến, chế tạo đã thu hút hơn 25,5 tỉ USD vốn FDI đăng ký mới, chiếm gần 67% tổng vốn FDI vào Việt Nam. Các lĩnh vực như sản xuất linh kiện điện tử, cơ khí chính xác, phụ tùng ô tô - xe máy điện… đang được nhiều tập đoàn đa quốc gia, doanh nghiệp FDI chú trọng đầu tư và phát triển. Trong đó, Nhật Bản tiếp tục là một trong những nhà đầu tư chiến lược, đóng góp quan trọng vào sự phát triển của các ngành công nghiệp trọng điểm, đặc biệt là công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam. 

Hoạt động sản xuất tại Công ty CP Liên Hiệp Kim Xuân - chuyên sản xuất đinh công nghiệp và dây kẽm phục vụ nội địa và xuất khẩu.

Hoàn thiện hệ sinh thái

Để đẩy mạnh phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ, nhiều ý kiến cho rằng, doanh nghiệp trong nước cần tích cực đổi mới công nghệ, phương thức quản trị, nâng cao năng lực cạnh tranh để tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Cùng với đó, Việt Nam cần đẩy mạnh thu hút đầu tư FDI có chọn lọc, tăng kết nối giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp nội địa nhằm nâng cao năng lực sản xuất công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam.

Ông Vũ Bá Phú nhấn mạnh: Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái định hình, Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm sản xuất chiến lược mới tại khu vực Đông Nam Á, Chính phủ Việt Nam đặc biệt chú trọng phát triển công nghiệp hỗ trợ với nhiều chính sách ưu đãi về đầu tư, thương mại và hỗ trợ kỹ thuật… nhằm tăng tỷ lệ nội địa hóa và giảm phụ thuộc nhập khẩu. 

“Cục Xúc tiến thương mại đã và đang phối hợp với Cục Công nghiệp, Cục Đầu tư nước ngoài, Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản (JETRO), Cơ quan Xúc tiến thương mại - đầu tư Hàn Quốc (KOTRA) và hệ thống gần 60 Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài chủ động triển khai nhiều chương trình xúc tiến đầu tư vào lĩnh vực Công Thương. Trong đó, tập trung kết nối thường xuyên với các doanh nghiệp FDI tiềm năng để mở rộng cơ hội, không gian hợp tác hướng tới hình thành mối liên kết mạnh mẽ, gắn kết chuỗi giá trị sản xuất công nghiệp Việt Nam”, ông Vũ Bá Phú cho hay.

Theo khảo sát của Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản, hơn 56% doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam có kế hoạch mở rộng đầu tư trong 1-2 năm tới, đặc biệt ưu tiên các ngành công nghiệp hỗ trợ. Điều này cho thấy niềm tin của nhà đầu tư quốc tế vào môi trường đầu tư tại Việt Nam và tiềm năng phát triển lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ nếu có chiến lược bài bản, đồng bộ.

Theo ông Masaru Onaga, CEO Công ty TNHH Onaga Việt Nam, đơn giản hóa quy trình là điều Việt Nam cần làm để các doanh nghiệp Nhật Bản có thể tự mình thực hiện thủ tục khi vào Việt Nam mà không cần phải phụ thuộc vào các công ty tư vấn trung gian. Việt Nam cũng cần chuẩn hóa định dạng các loại hồ sơ cần nộp, đồng thời cung cấp ví dụ minh họa cụ thể về cách điền thông tin; thiết lập danh sách kiểm tra để người nộp hồ sơ có thể tự kiểm tra trước khi nộp, từ đó giảm tỷ lệ hồ sơ bị trả lại do thiếu hoặc sai thông tin.

Nhiều ý kiến đề xuất Chính phủ Việt Nam tiếp tục thực hiện mạnh mẽ các chính sách khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong nước và các nhà đầu tư nước ngoài cùng tham gia vào hệ sinh thái sản xuất công nghiệp, từ đó gia tăng tỷ lệ nội địa hóa và giảm phụ thuộc vào nguồn cung nhập khẩu.

Ông Chu Việt Cường, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghiệp, Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương, cho biết: Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 205/2025/NĐ-CP về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 111/2015/NĐ-CP về phát triển công nghiệp hỗ trợ có hiệu lực từ ngày 1-9-2025. Nghị định 205/2025/NĐ-CP đã nâng cấp, đưa ra các chính sách hỗ trợ sâu rộng và toàn diện hơn cho lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ so với trước đó. Đơn cử như nâng mức hỗ trợ tài chính lên tới 70% cho các hoạt động phát triển thị trường, hợp tác công nghệ; hỗ trợ tới 50% chi phí cho thử nghiệm sản phẩm, sở hữu trí tuệ và tiêu chuẩn chất lượng; hỗ trợ tối đa 70% chi phí nhằm nâng cao chất lượng tư vấn… Đồng thời, đơn giản hóa thủ tục hành chính, cho phép nộp hồ sơ trực tuyến và tăng phân cấp cho địa phương, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư… nhằm hướng tới phát triển hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ hiện đại, có năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế.

Như vậy, Nghị định số 205/2025/NĐ-CP được xem là “liều thuốc” để tháo gỡ khó khăn, đồng thời mở đường cho ngành công nghiệp hỗ trợ bứt phá trong giai đoạn tới.

Bài, ảnh: MỸ THANH