Nông dân bán cá muốn lấy tiền mặt để trang trải nợ nần.

Nông dân cũng như các doanh nghiệp hoạt động trong ngành thủy sản ở ĐBSCL đang trong cảnh thiếu vốn nghiêm trọng, sản xuất đình trệ, cầm chừng. Ngành sản xuất chủ lực ở ĐBSCL, chiếm 70% kim ngạch xuất khẩu thủy sản cả nước, mỗi năm thu về hàng tỉ USD, giải quyết việc làm cho hàng triệu lao động đang cần các giải pháp để vực dậy, phát triển bền vững...

Mô hình mới

Không còn sức chịu đựng, để có tiền trả nợ thức ăn và ngân hàng, ông Nguyễn Văn Dũng-một đại gia trong lĩnh vực nuôi cá tra xuất khẩu, có ao nuôi ở TP Cần Thơ, Vĩnh Long, Sóc Trăng đành phải bán tháo 400/1.000 tấn cá tra với giá rẻ chỉ 22.500 đồng/kg với điều kiện trả tiền mặt. Trong khi thực tế có thể bán giá cao hơn, từ 23.000 - 24.000 đồng/kg nhưng phải cho doanh nghiệp thiếu nợ. Ông Nguyễn Văn Dũng than vãn: “Hiện giá thành nuôi cá tra ít nhất phải từ 23.000 đồng/kg trở lên. Nhưng tôi không còn đủ sức giữ cá lại nữa. Hiện có một doanh nghiệp ở Khu công nghiệp Trà Nóc 1 (TP Cần Thơ) nợ tôi 7,4 tỉ đồng tiền cá nhưng mười bữa, nửa tháng mới trả một lần, chỉ khoảng 100 triệu đồng. Cho nên thà bán giá rẻ nhưng chắc chắn lấy được tiền để trả nợ”.

Hiện nhiều nông dân nuôi cá tra không dám bán chịu cho doanh nghiệp. Trong khi các doanh nghiệp thì không xoay xở đủ tiền mặt để trả cho dân ngay khi bắt cá, hầu hết đều mua trước trả sau. Một số đơn vị mạnh về tài chính thì “thừa nước đục thả câu”, ép giá nông dân bởi tình hình hiện nay, nguồn cá nguyên liệu không dư thừa. Tình trạng treo ao đang diễn ra hàng loạt ở TP Cần Thơ, An Giang, Vĩnh Long, Đồng Tháp. Để cứu vãn tình thế này, nhiều người nuôi cá đề xuất phải có sự tham gia mạnh mẽ của ngân hàng trong việc đầu tư vốn nuôi cũng như làm trung gian đảm bảo việc mua-thanh toán tiền cá giữa nông dân và doanh nghiệp.

Cá khó ló cái khôn, tại ĐBSCL xuất hiện một mô hình liên kết 4 nhà khá an toàn trong chuỗi sản xuất, tiêu thụ cá tra. Tháng 11-2011, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Chi nhánh thị xã Ngã Bảy (tỉnh Hậu Giang) triển khai mô hình liên kết nuôi cá tra 4 nhà: ngân hàng- công ty thức ăn- công ty chế biến thủy sản và 11 hộ nông dân tại xã Đại Thành trên diện tích gần 4ha. Ông Lâm Văn Dũng, xã Đại Thành (Thị xã Ngã Bảy), cho biết: “Mô hình liên kết này người nuôi rất an tâm. Đầu ra, đầu vào đều được bảo đảm thông qua ngân hàng, không sợ bị doanh nghiệp chiếm dụng vốn hay quỵt nợ”. Ông Nguyễn Văn Khởi, Phó Trưởng phòng Kinh tế thị xã Ngã Bảy, cho biết: “Hợp đồng liên kết gồm: ngân hàng NN&PTNT - hộ nuôi cá- Nhà máy sản xuất thức ăn Việt Long- Công ty chế biến thủy sản Hưng Phú. Trong đó, ngân hàng hỗ trợ cho nông dân vay vốn rồi chuyển tiền đến công ty chế biến thức ăn. Sau đó, nông dân bán cá cho doanh nghiệp chế biến thủy sản. Doanh nghiệp trả tiền cho ngân hàng, sau khi thu hồi vốn, lãi suất, số tiền còn lại ngân hàng sẽ trả cho nông dân”. Tại thị xã Ngã Bảy, mô hình này cũng được Hợp tác xã Đại Thắng áp dụng với 18 xã viên tham gia cùng ký hợp đồng liên kết với ngân hàng, nhà máy thức ăn, doanh nghiệp thu mua chế biến cá tra xuất khẩu. Đây được xem là phương thức hợp đồng mua bán mới hơn để bảo đảm quyền lợi của các bên liên quan, đặc biệt là người nuôi cá không còn lo bị quỵt nợ”.

Khẩn cấp bơm vốn

Ông Trần Bắc Hà, Chủ tịch HĐQT Ngân hàng Đầu tư và Phát triển, cho biết: “Đầu tháng 5, chúng tôi tiếp tục triển khai Chương trình tín dụng hỗ trợ xuất khẩu nông-thủy sản dành riêng cho khu vực ĐBSCL có quy mô khoảng 100 triệu USD (tương đương trên 2.000 tỉ đồng) với mức lãi suất thấp hơn khoảng 2% so với lãi suất cho vay thông thường. Trong đó, có 1.000 tỉ đồng dành cho các doanh nghiệp ngành thủy sản” .

Thống kê của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), có đến 92,3% số doanh nghiệp có nhu cầu vay vốn khẩn cấp trong quý II-2012. Trong đó, nhu cầu vay mức thấp nhất là 10 tỉ đồng và cao nhất đến 500 tỉ đồng để bổ sung vốn lưu động cho thu mua nguyên nhiên liệu sản xuất, thức ăn cho vùng nuôi và cho hoạt động kinh doanh, xuất khẩu, nuôi cá tra, xuất khẩu bột cá, mỡ cá... Khó khăn lớn về vốn đã được các doanh nghiệp thủy sản ở ĐBSCL phản ánh trực tiếp với Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh tại hội nghị xúc tiến đầu tư vào ĐBSCL cuối tháng 4 vừa qua. Ông Nguyễn Hữu Dũng, Phó Chủ tịch VASEP, cho biết: “Trong năm nay, sẽ có 20% doanh nghiệp thủy sản bị phá sản, đình đốn nếu không tiếp cận được nguồn vốn vay từ ngân hàng”.

Hiện đoàn công tác của Bộ NN&PTNT cùng Hội nghề cá Việt Nam đang khảo sát tình hình khó khăn của người nuôi cá tra cũng như các doanh nghiệp chế biến thủy sản ở ĐBSCL. Ông Lê Chí Bình, Phó Chủ tịch Hiệp hội Nghề nuôi và Chế biến Thủy sản tỉnh An Giang, cho biết: Qua khảo sát, khó khăn lớn nhất hiện nay của nông dân cũng như doanh nghiệp là vốn. Hiện cá xuất khẩu được nhưng giá không tăng. Trong bối cảnh khủng hoảng về tài chính, đối tác nước ngoài kéo dài thời hạn thanh toán. Từ đó, doanh nghiệp và nông dân đều gặp khó trong khi ngân hàng đang thắt chặt tín dụng. Từ đó dẫn đến tình trạng sản xuất đình đốn. Để ngành sản xuất, chế biến cá tra vượt qua khó khăn, phát triển bền vững, nhất thiết phải sớm áp dụng biện pháp nới lỏng tín dụng. Đồng thời, việc sớm thành lập Hiệp hội cá tra Việt Nam đóng vai trò nhạc trưởng trong việc điều hòa sản xuất, đảm bảo lợi ích trên cơ sở đồng thuận giữa nông dân và doanh nghiệp đang rất cần thiết. Cùng với việc tự thân vận động, tiết giảm tối đa chi phí, nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh. Nông dân và doanh nghiệp ngành thủy sản ở ĐBSCL đang hy vọng lớn từ gói hỗ trợ 29.000 tỉ đồng của Chính phủ cùng với việc hạ lãi suất cho vay xuống còn 15% sẽ là “đòn bẩy” giúp họ vượt qua thách thức, phấn đấu đạt mục tiêu xuất khẩu 6,5 tỉ USD trong năm 2012.

Bài, ảnh: THANH HUY