“Sau nhiều thập kỷ chia rẽ và xung đột, chúng ta đánh dấu buổi bình minh của một Trung Đông mới” - Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố khi chủ trì lễ ký thỏa thuận hòa bình lịch sử giữa Israel với Các Tiểu Vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Bahrain.

Từ trái sang: Ngoại trưởng Bahrain al-Zayani, Thủ tướng Netanyahu, Tổng thống Trump và Ngoại trưởng UAE Abdullah bin Zayed tại lễ ký kết. Ảnh: Getty Images

Hôm 15-9, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu trước sự chứng kiến của hơn 200 quan khách đã ký các hiệp ước ngoại giao với Ngoại trưởng Bahrain Abdullatif bin Rashid al-Zayani và Ngoại trường UAE Sheikh Abdullah Bin Zayed Al Nahyan tại bãi cỏ phía Nam Nhà Trắng. Ngoài thỏa thuận song phương, Hãng tin AP cho biết 3 nước còn ký Hiệp định Abraham do Mỹ làm trung gian.

Tuy các thỏa thuận không chấm dứt tình trạng xung đột đang diễn ra trong khu vực, nhưng nhiều người tin diễn biến này sẽ mở đường cho mối quan hệ rộng lớn hơn giữa Israel và các nước Hồi giáo sau nhiều thập kỷ thù hằn. Phát biểu tại buổi lễ, Thủ tướng Netanyahu mô tả đây là thời khắc “bản lề của lịch sử” khi tạo tiền đề xóa bỏ hiềm khích giữa Israel và thế giới Arab. Đồng quan điểm, Tổng thống Trump cho biết Hiệp định Abraham sẽ “thay đổi tiến trình lịch sử” bằng cách xây dựng nền tảng cho một nền hòa bình toàn diện ở Trung Đông. Chủ nhân Nhà Trắng còn tiết lộ Israel sẽ sớm ký các thỏa thuận tương tự với 5 hoặc 6 quốc gia Arab khác, bao gồm cả cường quốc khu vực Saudi Arabia, “vào thời điểm thích hợp”.

Theo nhận định của giới chuyên gia, thỏa thuận giữa Nhà nước Do Thái và hai quốc gia vùng Vịnh đánh dấu sự thay đổi hiện trạng rõ rệt sau hàng thập kỷ thế giới Hồi giáo đồng lòng “tẩy chay” Israel và ủng hộ quyền lợi chính đáng của nhân dân Palestine trong việc thiết lập Nhà nước độc lập. Nói với Fox News, Tổng thống Trump tin Hiệp định Abraham sẽ tạo động lực để người Palestine ngồi vào bàn đàm phán thỏa thuận hòa bình do Mỹ làm trung gian hoặc sẽ “bị bỏ mặc”. Chủ nhân Nhà Trắng còn đưa ra dự đoán táo bạo, rằng Iran cũng sẽ tìm cách đạt thỏa thuận với Mỹ nếu ông tái đắc cử.

Toan tính của các bên

Theo AP, hiệp ước giữa các đồng minh Trung Đông thể hiện thành tựu ngoại giao quan trọng nhất của chính quyền Trump sau khi giậm chân tại chỗ trong việc giải quyết cuộc xung đột Israel - Palestine. Đây cũng là bước đệm quan trọng giúp nêu cao thanh thế Tổng thống Trump với tư cách người kiến tạo hòa bình trong bối cảnh còn chưa đầy 50 ngày nữa là diễn ra cuộc bầu cử tại Mỹ.

Sự kiện này đồng thời là “tin tốt” cho Thủ tướng Netanyahu khi ông đang đối mặt phiên xét xử tham nhũng và chỉ trích trong nước về cách xử lý đại dịch COVID-19. Đối với hai quốc gia vùng Vịnh, các thỏa thuận không chỉ thúc đẩy hợp tác về kinh tế, y tế, du lịch mà còn mở ra cơ hội mua công nghệ Israel, đặc biệt là những thiết bị quốc phòng tiên tiến như hệ thống phòng thủ tên lửa Vòm Sắt.

Ngoài ra, xây dựng quan hệ hữu hảo với Tel Aviv có thể giúp cả hai rút ngắn mục tiêu tiếp cận Washington. Riêng UAE muốn thông qua quá trình đàm phán để gây áp lực buộc Mỹ “bật đèn xanh” thương vụ bán chiến đấu cơ tiên tiến F-35 vốn bị Israel phản đối do lo ngại giảm lợi thế quân sự giữa một Trung Đông đầy biến động.

Phản ứng của Palestine

Palestine cho rằng việc ký thỏa thuận bình thường hóa quan hệ giữa UAE, Bahrain và Israel sẽ không mang lại hòa bình cho khu vực Trung Đông.

Trong thông cáo báo chí ngày 15-9, Văn phòng Tổng thống Palestine nêu rõ người Palestine sẽ không chấp nhận những hệ quả từ các thỏa thuận trên chừng nào Mỹ và Israel chưa công nhận quyền của người Palestine được thiết lập nhà nước độc lập với các đường biên giới năm 1967 và Đông Jerusalem là thủ đô. Bên cạnh đó, vấn đề người tị nạn Palestine phải được giải quyết theo Nghị quyết 194 của Liên Hiệp Quốc.

Tổng thống Palestine Mahmud Abbas khẳng định chỉ khi nào Israel rút khỏi các vùng lãnh thổ chiếm đóng thì Trung Đông mới có hòa bình.  

MAI QUYÊN