Rác thải sinh hoat gây ô nhiễm môi trường, mất mỹ quan đô thị. Để hạn chế tình trạng này, TP Cần Thơ đã triển khai nhiều công trình, giải pháp thu gom, xử lý rác thải, bảo vệ môi trường (BVMT). Qua đó, nhiều dự án thu gom, vớt rác trên sông được thực hiện, góp phần hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường, tuy nhiên trong đó có một số dự án gặp nhiều khó khăn, cần hỗ trợ tháo gỡ…

Hệ thống thu gom rác thải trên sông (thuộc Dự án thu gom tự động rác nổi trên sông tại TP Cần Thơ) đang vận hành vớt rác trên sông Cần Thơ.

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) TP Cần Thơ, với mục tiêu phát triển thành phố theo hướng tăng trưởng xanh, ổn định, bền vững, gắn liền với bản sắc sông nước, TP Cần Thơ đã tìm kiếm các giải pháp hữu hiệu để ngăn chặn tình trạng rác thải vứt bừa bãi xuống sông, kênh, rạch; đồng thời thu gom rác thải trên sông, tái chế sử dụng… Ông Phạm Nam Huân, Phó Giám đốc Sở TN&MT TP Cần Thơ, cho biết: “Để góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác thu gom rác thải trên sông, tái chế rác thải trên địa bàn, thành phố đã tranh thủ sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế triển khai dự án thu gom rác thải trên sông. Điển hình Tổ chức Clear Rivers đã tài trợ thực hiện Dự án thí điểm cải thiện việc thu gom rác thải nhựa bằng bẫy rác và thiết lập hệ thống tái chế tại TP Cần Thơ; Tổ chức Làm sạch biển (TOC) của Hà Lan hỗ trợ thực hiện Dự án thu gom tự động rác nổi trên sông tại TP Cần Thơ… Các dự án trên thực hiện hiệu quả và từng bước góp phần bảo vệ môi trường, cảnh quan đô thị”.

Thực hiện Quyết định số 890/QĐ-TTg ngày 25-6-2020 của Chính phủ về việc tiếp nhận khoản viện trợ phi chính phủ Dự án thu gom tự động rác nổi trên sông tại TP Cần Thơ do TOC viện trợ không hoàn lại, Sở TN&MT đã phối hợp với TOC, các đơn vị, tổ chức liên quan triển khai vận hành thử nghiệm hệ thống thu gom tự động rác nổi trên sông của dự án từ ngày 10-12-2021 đến 31-12-2022. Sau một thời gian vận hành, dự án này đã đạt được mục tiêu đề ra và mang lại hiệu quả tích cực về môi trường. Hiện nay, hệ thống thu gom tự động rác nổi trên sông đã được bàn giao cho TP Cần Thơ quản lý và vẫn đang tiếp tục vận hành. Trong đó, thời gian đầu vận hành thử nghiệm (9 tháng) hệ thống đã thu gom 93,407 tấn rác trên sông; sau khi kết thúc giai đoạn thử nghiệm, hệ thống tiếp tục vận hành vớt rác với khối lượng trên 110 tấn (trong 2 năm 2022, 2023).

Dự án thí điểm cải thiện việc thu gom rác thải nhựa bằng bẫy rác và nâng cao hệ thống tái chế địa phương tại TP Cần Thơ được khởi động với các hoạt động như triển khai lắp đặt thiết bị vớt rác thụ động và tiết kiệm chi phí của CLEAR RIVERS (bẫy thu gom rác trên sông); hệ thống giám sát mật độ rác thải nổi trên sông AI-CCTV; ra quân thu gom rác thải nhựa tại địa phương; thực hiện chương trình tái chế tại địa phương dựa trên nền tảng hệ thống tái chế hiện có nhằm ngăn chặn việc đốt rác hoặc vận chuyển nhựa đến các thành phố khác ngoài Cần Thơ; hoạt động phỏng vấn cộng đồng nhằm phân tích thói quen quản lý rác tại từng hộ gia đình và tìm hiểu những khó khăn trong việc áp dụng các quy trình phân loại; thực hiện chương trình giáo dục - xây dựng mô hình mẫu trường học không rác thải nhựa tại một điểm trường tiểu học trên địa bàn TP Cần Thơ; tham vấn cộng đồng cùng nhau xây dựng phương hướng giải quyết vấn đề rác thải nhựa cũng như báo cáo kết quả đã đạt được trong thời gian thực hiện dự án... Dự án trên do Tổ chức Clear Rivers tài trợ với  mục tiêu tìm ra cách tiếp cận lâu bền và hiệu quả đối với rác thải nhựa thu được ở Việt Nam (cụ thể là TP Cần Thơ); tìm ra cách thức đạt được một hệ thống quản lý chất thải hiệu quả bằng cách thu hồi rác thải đại dương/trên sông, khám phá tiềm năng tái chế và có sự tham gia của cộng đồng tại địa phương triển khai nghiên cứu… Thời gian thực hiện dự án này từ tháng 5-2024 đến tháng 4-2025. Hiện dự án triển khai thuận lợi và đạt kết quả theo yêu cầu.

Theo Sở TN&MT TP Cần Thơ, Dự án thu gom tự động rác nổi trên sông tại TP Cần Thơ hiện đang gặp khó khăn, vướng mắc trong việc thanh toán kinh phí cho đơn vị vận hành hệ thống, cụ thể là định mức kinh tế - kỹ thuật để dự toán kinh phí chi trả cho việc thu gom, bốc dỡ, xử lý lượng rác thải được thu gom… Theo ông Phạm Nam Huân, Dự án thu gom tự động rác nổi trên sông tại TP Cần Thơ là một trong những hoạt động thí điểm đầu tiên của Việt Nam về thu gom tự động rác nổi trên sông. Do đó, khi triển khai thực hiện có rất nhiều vấn đề phát sinh chưa có tiền lệ. Hiện nay, Sở TN&MT đang gặp khó khăn, vướng mắc trong việc thanh toán kinh phí cho đơn vị thực hiện vận hành hệ thống, cụ thể là định mức kinh tế - kỹ thuật để dự toán kinh phí chi trả cho việc thu gom, bốc dỡ lượng rác thải thu gom trên sông từ hệ thống...

Ông Phạm Nam Huân cho biết, từ những khó khăn nêu trên, mới đây Sở TN&MT phối hợp với Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc tại Việt Nam tổ chức Hội thảo ghi nhận những ý kiến tham vấn của các cơ quan, đơn vị, chuyên gia phục vụ cho công tác xây dựng, hoàn thiện dự thảo định mức kinh tế - kỹ thuật đối với hoạt động vận hành, thu gom, vận chuyển chất thải rắn trên sông tại TP Cần Thơ trình cơ quan có thẩm quyền ban hành. Tại đây, Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc tại Việt Nam đánh giá cao hoạt động dọn rác trên sông, kênh của TP Cần Thơ; Tổ chức Làm sạch biển, Hà Lan cũng chia sẻ về việc vận hành và quản lý các hệ thống ngăn và thu gom rác trên sông ở nhiều nước trên thế giới và hành lang pháp lý để các hoạt động thu gom được thực hiện một cách hiệu quả, đặc biệt là về định mức kinh tế - kỹ thuật cho việc thu gom và vận hành các hệ thống này… Sở TN&MT đã ghi nhận các ý kiến đóng góp về xây dựng định mức kinh tế - kỹ thuật trong vận hành hệ thống thu gom rác tự động trên sông Cần Thơ; đồng thời, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền sớm ban hành quy trình thu gom, vận chuyển và xử lý rác trôi nổi trên sông, kênh, rạch; ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật thu gom, vận chuyển và xử lý rác trôi nổi trên sông, kênh, rạch và đơn giá thu gom, vận chuyển và xử lý rác trôi nổi trên sông, kênh, rạch... nhằm tháo gỡ khó khăn trên.

PGS.TS. Phùng Chí Sỹ, Phó Chủ tịch Hiệp Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam cũng đề nghị Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc tại Việt Nam và các tổ chức quốc tế trong thời gian tới, tiếp tục hỗ trợ kỹ thuật cho các bộ, ngành tại Việt Nam và các địa phương, trong đó có TP Cần Thơ hoàn thiện pháp lý liên quan đến các hoạt động thu gom, vận chuyển chất thải rắn trên sông phù hợp với quy định hiện hành của Việt Nam.

Bài, ảnh: HÀ VĂN