Tại Kiên Giang, đờn ca tài tử (ĐCTT) - một trong lục khúc tương giao được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại -  không chỉ trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu mà còn được chung tay bảo tồn, gìn giữ và phát triển.

Giữ mãi đam mê

Hơn 6 giờ chiều, tại Công viên văn hóa An Hòa (TP Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang) đã có người mộ điệu tìm đến, lần lượt chọn vị trí phù hợp để thưởng thức đờn ca tài tử (ĐCTT). Trong khi đó, những người trong Câu lạc bộ (CLB) ĐCTT Công viên văn hóa An Hòa thì chỉnh lại dây đờn, thiết bị âm thanh… sẵn sàng ngân tiếng hát, cung đàn phục vụ người mộ điệu và cũng để thỏa đam mê của chính mình. Tài tử ca Lê Ngọc Bé, ngụ TP Rạch Giá, cho biết: “15 tuổi tôi đã tham gia đoàn văn công xã phục vụ văn nghệ khắp nơi. Sau này, khi có tuổi nghề tôi đại diện huyện đi thi nhiều hội thi quần chúng trong tỉnh. Với tôi, ĐCTT đã ăn sâu vào máu thịt nên giờ dù không còn “sung sức” nhưng tôi vẫn giữ đam mê với nghệ thuật đặc biệt này”.

Thành viên CLB ĐCTT Công viên văn hóa An Hòa cảm ơn khán giả sau mỗi đêm sinh hoạt. 

Trong lúc bà Bé còn “vương nỗi tơ lòng” thì trên sân khấu 2 tài tử Thu Lan, Hồng Cẩm cất lên giai điệu ngọt ngào của bài vọng cổ Hoa mua trắng. Để góp phần nâng tiếng hát ngọt ngào của 2 chị, không thể thiếu cung đờn điêu luyện của các nghệ nhân trong câu lạc bộ, nhất là được chính nghệ nhân ưu tú (NNƯT) Nguyễn Văn Nhỏ - một trong những NNƯT được Nhà nước phong tặng đầu tiên của Kiên Giang đệm đờn. NNƯT Nguyễn Văn Nhỏ cho biết gia đình ông có truyền thống nghệ thuật, ông nội là nghệ sĩ hát bội, cha là nghệ nhân ĐCTT. Bởi vậy, từ nhỏ tâm hồn ông đã được những giai điệu tài tử ngọt ngào nuôi dưỡng và cũng chính từ đó đã đưa ông đến với bộ môn nghệ thuật được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại này. “ĐCTT với tôi đã trở thành người bạn đồng hành trong cuộc sống. Do đó, dù có bận việc, tôi cũng cố gắng dành thời gian đến CLB mỗi đêm để cùng bạn tri âm trỗi khúc tương giao” - NNƯT Nguyễn Văn Nhỏ tâm sự.

Theo ông Trần Minh Trí, Chủ nhiệm CLB ĐCTT Công viên văn hóa An Hòa, năm 2014 CLB chính thức thành lập và duy trì sinh hoạt thường xuyên cho đến nay. Tại đây, các tài tử không chỉ thỏa đam mê mà còn truyền dạy, hướng dẫn nhiều người biết chơi rành ĐCTT… “Đối với chúng tôi, sau giờ làm việc, đến CLB, được đàn, hát, gặp bạn tri âm là cách giải trí, lấy lại năng lượng. Qua đây, chúng tôi cũng mong muốn góp sức nhỏ của mình cùng giữ lửa và phát huy loại hình nghệ thuật ĐCTT cho thế hệ sau” - ông Trí tâm sự.

Âm thầm nhả tơ

Đến nay NNƯT Nguyễn Văn Nhỏ đã có gần 50 năm gắn bó với ĐCTT. Cũng chừng ấy năm, ông tìm tòi, học hỏi và thành thạo nhiều loại nhạc cụ từ đàn sến, đàn cò, đến guitar phím lõm... Không những thế, ông còn đạt được nhiều giải thưởng tại các kỳ liên hoan, hội thi, hội diễn các cấp; bằng khen của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vì có thành tích xuất sắc trong công tác bảo tồn và phát huy nghệ thuật ĐCTT Nam bộ; 2 Huy chương Bạc tại Festival ĐCTT Quốc gia lần II tại Bình Dương năm 2017 và lần III tại TP Cần Thơ năm 2022. Năm 2019, ông được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú”.  Ngoài chơi ĐCTT để thỏa đam mê, NNƯT Nguyễn Văn Nhỏ còn truyền dạy cho hàng chục người có đam mê loại hình nghệ thuật này. NNƯT Nguyễn Văn Nhỏ cho biết: “Tôi truyền dạy hoàn toàn miễn phí nên sự yêu thích, chăm chỉ tập luyện và thành công từ các em, các cháu là niềm vui, động lực để tôi tiếp tục “kiếp tơ tằm” của mình”.

Cũng như NNƯT Nguyễn Văn Nhỏ, ở tuổi “thất thập cổ lai hy” ông Trương Văn Đẹp ở huyện U Minh Thượng, tỉnh Kiên Giang, vẫn sắt son tình yêu với ĐCTT. Ông Đẹp chia sẻ: “Mấy chục năm nay, cứ sau buổi làm vườn tôi lại ôm đàn rồi ngân nga vài câu vọng cổ để nhớ về những kỷ niệm đẹp thời trai trẻ; bởi cũng nhờ ĐCTT mà tôi và vợ mới nên nghĩa vợ chồng”. Nói rồi ông lại ôm guitar cất điệu phụng hoàng réo rắt. Như hiểu ý cha, chị Trương Thị Ánh Nghi (con ông Đẹp) cũng vào câu vọng cổ ngọt ngào, mùi mẫn… Tại địa phương, gia đình ông Đẹp có 3 thế hệ chơi ĐCTT. Bằng sự truyền dạy của mình, ngày ngày các con, cháu và cả những ai đam mê ĐCTT muốn học đều được ông Đẹp luyện từng câu ca, ngón đờn đến khi rành rọt. Cô con gái Ánh Nghi của ông là gương mặt quen thuộc, luôn đoạt giải cao tại các cuộc thi văn nghệ quần chúng các cấp ở địa phương...

Còn với vợ chồng NNƯT Quốc Trạng ở TP Rạch Giá, vì tình yêu với ĐCTT mà vợ chồng ông đã truyền dạy miễn phí bộ môn này cho hơn 200 người. Ngoài ra, vợ chồng tài tử Quốc Trạng còn vận động bạn bè có điều kiện mua đàn tặng các em khó khăn đam mê ĐCTT, giúp các em có điều kiện học và tiếp thu nhanh hơn. “Mặc dù không khá giả gì nhưng vợ chồng tôi không thu học phí tất cả những ai có nhu cầu và đam mê ĐCTT. Chúng tôi muốn góp sức truyền dạy đội ngũ kế thừa giữ gìn, phát huy loại hình nghệ thuật độc đáo của dân tộc” - nghệ nhân Quốc Trạng cho biết.

Ông Nguyễn Văn Sáu, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Kiên Giang, cho biết: Toàn tỉnh có trên 150 CLB, nhóm ĐCTT hoạt động, với khoảng 2.000 người tham gia sinh hoạt thường xuyên. Để góp phần bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật ĐCTT, hằng năm Kiên Giang mở nhiều lớp tập huấn quản lý tổ chức, hoạt động CLB và dạy ĐCTT cơ bản đến nâng cao; xây dựng các CLB đờn ca tài tử phục vụ khách du lịch. Đồng thời tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về nghệ thuật ĐCTT cho học sinh các trường THPT; hỗ trợ dàn âm thanh chuyên dùng cho các CLB ĐCTT hoạt động hiệu quả...

Bài, ảnh: HIẾU THUẬN