Chikungunya là bệnh truyền nhiễm lây truyền qua cùng loại muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết (SXH). Hiện tại, nước ta chưa ghi nhận ca bệnh. Tuy nhiên, các dữ liệu khoa học cho thấy bệnh này từng xuất hiện tại Việt Nam. Lãnh đạo Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế đề nghị các địa phương tăng cường giám sát bệnh ngay tại cửa khẩu, các cơ sở y tế và cộng đồng; tổ chức vệ sinh môi trường, diệt muỗi, lăng quăng.

Chikungunya và SXH chủ yếu lây truyền qua muỗi vằn

Chikungunya là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Chikungunya gây ra, lây truyền chủ yếu qua muỗi vằn (Aedes aegypti và Aedes albopictus), cùng loại muỗi gây bệnh SXH và bệnh do virus Zika. Bệnh phát hiện lần đầu tiên trên thế giới vào năm 1952 tại Tanzania, châu Phi. 

Muỗi cái Aedes bị nhiễm virus khi hút máu người đang bị bệnh, sau đó sẽ truyền mầm bệnh sang người lành khi đốt. Người nhiễm bệnh Chikungunya do bị muỗi đốt sẽ trải qua thời gian ủ bệnh từ 3-7 ngày, sau đó khởi phát với các triệu chứng, như: sốt cao đột ngột, đau khớp dữ dội (nhất là ở tay và chân), phát ban, đau cơ, nhức đầu và mệt mỏi.

Bệnh đa phần lành tính và tự khỏi sau vài ngày đến vài tuần. Tuy nhiên, đau khớp có thể kéo dài hằng tháng hoặc hằng năm ở một số người. Rất ít trường hợp tử vong do Chikungunya. Bệnh chỉ thường diễn biến nặng ở những người có hệ miễn dịch yếu như trẻ sơ sinh, người cao tuổi, hoặc người có bệnh lý nền. Bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chưa có vắc xin phòng bệnh.

Cán bộ CDC Cần Thơ kiểm tra tình hình vệ sinh môi trường, diệt lăng quăng trong các vật phế thải, đọng nước. 

Khuyến cáo của chuyên gia

Tại hội nghị tăng cường phòng, chống Chikungunya, SXH và bệnh truyền nhiễm do Bộ Y tế vừa tổ chức, Cục Phòng bệnh thông tin hiện nay có 12.719 ca mắc virus Chikungunya được ghi nhận tại 14 quốc gia/vùng lãnh thổ thuộc Tây Thái Bình Dương, không có ca tử vong; riêng Trung Quốc tính đến ngày 13-8-2025 có 9.721 ca mắc.

Theo dữ liệu nghiên cứu khoa học của Bệnh viện Nhiệt đới, Viện Pastuer TP Hồ Chí Minh, bệnh Chikunguaya từng xuất hiện tại Việt Nam. Ông Nguyễn Vũ Thượng, Phó Viện trưởng Viện Pastuer TP Hồ Chí Minh, thông tin: “Năm 2020, ở khu vực phía Nam nước ta, phát hiện một số trường hợp Chikunguaya trong các mẫu huyết thanh khi giám sát SXH. Còn ở Thái Lan, qua giám sát hội chứng sốt phát ban có 3% mắc Chikunguaya”. 

Ông Võ Hải Sơn, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, cho biết: “Mặc dù, hiện tại Việt Nam chưa ghi nhận ca bệnh Chikungunya trong cộng đồng, tuy nhiên do muỗi Aedes (véc-tơ truyền bệnh) phổ biến ở nước ta và đang vào thời kỳ cao điểm muỗi phát triển mạnh. Thêm vào đó, hiện đang mùa du lịch, nhiều khách du lịch đi và đến, nên tiềm ẩn nhiều nguy cơ bệnh Chikungunya xâm nhập vào nước ta và lây lan trong cộng đồng”.

Đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo: Chikuagunya lưu hành rất rộng ở nhiều nước trên thế giới. Véc-tơ truyền bệnh Chikungunya và SXH giống nhau, nguy cơ có ca bệnh tại Việt Nam là hiện hữu. Bệnh không quá nặng, nhưng nguy hiểm với người cao tuổi, phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ. Vấn đề là cần có chẩn đoán phân biệt với bệnh SXH, cho nên cần các biện pháp dự phòng không để muỗi đốt và tiếp cận với cơ sở y tế sớm khi có triệu chứng bệnh. Cơ quan chuyên môn ở các địa phương cần giám sát, tăng cường vệ sinh môi trường, chia sẻ thông tin với người dân để họ biết và phòng tránh.

Ông Hoàng Mạnh Đức, Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế cho biết: Cục Phòng bệnh sẽ nhanh chóng phối hợp với các viện xây dựng hướng dẫn giám sát và phòng, chống Chikungunya. Đối với địa phương, Cục đề nghị UBND các tỉnh, thành phố tiếp tục chỉ đạo tăng cường giám sát bệnh ngay tại cửa khẩu, các cơ sở y tế và cộng đồng; tổ chức điều tra, xử lý triệt để các ổ bệnh; chỉ đạo các cơ sở khám, chữa bệnh tổ chức tốt việc thu dung điều trị bệnh nhân. Các địa phương triển khai phòng, chống Chikungunya kết hợp với phòng, chống SXH, mà biện pháp cụ thể nhất là mở chiến dịch diệt lăng quăng, muỗi trong các tháng cuối năm và duy trì thường xuyên liên tục.

Cần Thơ tích cực phòng bệnh

Tại TP Cần Thơ, Sở Y tế đã có công văn chỉ đạo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) thành phố tăng cường giám sát tại cộng đồng, kiểm dịch y tế tại cửa khẩu; giám sát chặt chẽ tất cả hành khách, phương tiện, hàng hóa (gọi tắt là đối tượng) nhập cảnh, nhập khẩu, đặc biệt với các đối tượng đến từ các khu vực đang có dịch bệnh. Từ đó, phát hiện kịp thời các trường hợp nghi ngờ, mắc bệnh, mang véc-tơ truyền bệnh để quản lý, xử lý ngay tại cửa khẩu.

Trường hợp phát hiện ổ bệnh tại cộng đồng, CDC thành phố triển khai ngay các biện pháp xử lý. Đồng thời, xây dựng kế hoạch phòng, chống dịch bệnh Chikungunya tại Cảng Hàng không quốc tế Cần Thơ, tổ chức giám sát muỗi truyền bệnh, thực hiện xử lý diệt muỗi và loại bỏ lăng quăng. Thực hiện truyền thông phòng, chống dịch bệnh Chikungunya cho hành khách xuất, nhập cảnh.
Các trung tâm y tế khu vực chuẩn bị sẵn sàng nhân lực, vật tư, hóa chất, thiết bị, phương tiện bảo đảm triển khai ngay các biện pháp giám sát và dập dịch trong trường hợp có dịch xảy ra; tổ chức tập huấn chuyên môn, kỹ thuật trong giám sát, phòng, chống bệnh để củng cố năng lực cho cán bộ tuyến dưới. Các cơ sở khám, chữa bệnh công lập, ngoài công lập, cần tập huấn, phổ biến các văn bản chỉ đạo, tài liệu chuyên môn, kỹ thuật về phòng, chống bệnh...

Bài, ảnh: H.HOA