Giai đoạn 2021-2025, xuất khẩu của Việt Nam bứt phá mạnh mẽ khi kim ngạch tăng trưởng đều ở mức hai con số. Tuy nhiên, môi trường thương mại quốc tế đang thay đổi nhanh chóng khi xu hướng chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, yêu cầu minh bạch chuỗi cung ứng và tiêu chuẩn chất lượng ngày càng khắt khe. Những thay đổi này buộc doanh nghiệp Việt Nam phải tái cấu trúc hoạt động xuất khẩu, tập trung nâng cao chất lượng, gia tăng giá trị, đầu tư thương hiệu và phát triển bền vững hơn.

Nhận diện thực tiễn

Theo Cục Xúc tiến thương mại, với độ mở kinh tế cao, Việt Nam đang đứng trước thời cơ quan trọng để gia tăng thị phần. Những năm gần đây, xuất khẩu liên tục là điểm sáng của nền kinh tế Việt Nam, đóng góp lớn vào tăng trưởng GDP, tạo việc làm và khẳng định vị thế quốc gia trên bản đồ thương mại thế giới. Cơ cấu sản phẩm chuyển dịch tích cực sang nhóm hàng chế biến, chế tạo, cho thấy doanh nghiệp đã đầu tư bài bản để xây dựng thương hiệu Việt trên thị trường quốc tế. Đặc biệt, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt khoảng 762 tỉ USD trong 10 tháng năm 2025, với mức xuất siêu gần 20 tỉ USD và dự kiến cả năm đạt trên 950 tỉ USD.

Xuất khẩu nông, thủy sản là một trong những thế mạnh của doanh nghiệp Việt Nam. Trong ảnh: Chế biến cá tra xuất khẩu tại Công ty CP Xuất nhập khẩu thủy sản Cần Thơ (Caseamex).

Bên cạnh kết quả đạt được, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam hiện vẫn đối diện với các thách thức như giá trị gia tăng nội địa thấp; liên kết giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI còn lỏng lẻo; mạng lưới xúc tiến thương mại chưa thống nhất, thiếu cơ chế chia sẻ dữ liệu và đánh giá hiệu quả. Nhiều thị trường tiềm năng như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản hay Trung Đông - châu Phi chưa được khai thác hiệu quả. Hơn nữa, trong bối cảnh thế giới biến động, xu hướng bảo hộ gia tăng, yêu cầu cấp bách về chuyển đổi xanh và chuyển đổi số, hoạt động xúc tiến thương mại đòi hỏi phải mở ra bước phát triển mới. Đó là hệ sinh thái xúc tiến thương mại hiện đại, chuyên nghiệp hơn và gắn kết tất cả các nguồn lực trong ngoài nước.

Tại Diễn đàn Xúc tiến xuất khẩu Việt Nam 2025, chủ đề “Go Global - Chinh phục thị trường quốc tế” mới đây, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, cho biết: “Diễn đàn là dịp để ngành Công Thương và cộng đồng doanh nghiệp cùng nhìn lại thực trạng, nhận diện thách thức và xác định cơ hội mới, đặc biệt là đưa ra các kiến nghị chính sách phục vụ phát triển xuất khẩu bền vững trong những năm tới. Chủ đề của diễn đàn “Go Global - Chinh phục thị trường quốc tế” thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Việt Nam trong việc hỗ trợ doanh nghiệp vươn ra thế giới bằng tư duy, mô hình mới và cách tiếp cận phù hợp với xu hướng chuyển đổi của thương mại quốc tế, đặc biệt là chuyển đổi số và phát triển bền vững”.

Hành động mạnh mẽ hơn

Để duy trì và khai thác lợi thế cạnh tranh, sản phẩm xuất khẩu phải chất lượng, kiên định với chiến lược phát triển xanh, chuyển đổi số, đầu tư mạnh cho R&D. Theo ông Nguyễn Quốc Khánh, Giám đốc điều hành Nghiên cứu và Phát triển Công ty CP Sữa Việt Nam (Vinamilk), chuyển đổi xanh không chỉ là chi phí mà là đầu tư cho tương lai. Nếu vượt qua được hàng rào xanh của các thị trường khó tính, sản phẩm Việt sẽ bước vào phân khúc giá trị cao hơn. Nhưng thách thức đặt ra cho chuyển đổi xanh là chi phí đầu tư, cải tiến công nghệ, cải tiến máy móc, thiết bị để đáp ứng được các tiêu chuẩn. Bên cạnh đó, vấn đề đào tạo nhân sự, hệ thống quản lý để đáp ứng được yêu cầu chuyển đổi xanh là một quá trình dài hạn và bền bỉ. Dù khó khăn, nhưng đây là con đường mà các doanh nghiệp cần bám theo để chuyển đổi xanh thực chất và có những sản phẩm thuyết phục được người tiêu dùng.

Với gần 30 năm kinh nghiệm kinh doanh và gây dựng thương hiệu Canifa, bà Đoàn Thị Bích Ngọc, Tổng Giám đốc Canifa, chia sẻ: Chính sự am hiểu chuỗi giá trị toàn cầu giúp doanh nghiệp liên tục tối ưu sản phẩm và thích ứng theo từng chu kỳ biến động. Trong đó, ba trụ cột quan trọng giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường quốc tế: xúc tiến thương mại - bán hàng; chính sách thuế và xuất xứ; và nguồn vốn hỗ trợ phát triển bền vững. Bên cạnh xuất khẩu, Canifa vẫn duy trì thị trường nội địa với hơn 100 triệu dân. Bởi đây là thị trường đầy tiềm năng, đồng thời là điểm đến cạnh tranh của hàng loạt thương hiệu quốc tế, tạo áp lực đổi mới nhưng cũng mở ra cơ hội phát triển. Bà Đoàn Thị Bích Ngọc kiến nghị cần có hệ thống hội chợ, triển lãm chuyên nghiệp gắn với nhận diện thương hiệu; đơn giản hóa chính sách thuế - xuất xứ và có chương trình hỗ trợ vốn cho phát triển nguyên liệu bền vững như sợi chuối, sợi gai hay vật liệu sinh thái.

Bộ Công Thương đang hoàn thiện Kế hoạch Xúc tiến thương mại quốc gia giai đoạn 2026-2030 với 5 định hướng chiến lược chủ đạo: xúc tiến thương mại theo cụm ngành hàng; thúc đẩy chuyển đổi xanh và tiêu chuẩn bền vững trong xuất khẩu; hình thành hệ sinh thái xúc tiến thương mại số, nơi dữ liệu trở thành tài sản cốt lõi; xây dựng bộ nhận diện xuất khẩu quốc gia, thống nhất hình ảnh hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế, gắn với chương trình Thương hiệu quốc gia Vietnam Value và triển khai Chương trình “Go Global”.

Đặc biệt, đối với Chương trình “Go Global”, ông Trần Huy Hoàn, Vụ Kế hoạch, Tài chính và Quản lý doanh nghiệp, Bộ Công Thương, thông tin thêm: “Go Global” không phải cuộc chơi của riêng doanh nghiệp lớn mà nhà nước phải tạo hệ sinh thái, còn doanh nghiệp phải dấn thân. Chương trình "Go Global" hiện đã trình Thủ tướng Chính phủ xem xét phê duyệt, với 3 định hướng chiến lược: mở rộng khái niệm xuất khẩu không chỉ ở hàng hóa mà cả dịch vụ; bổ sung trụ cột đầu tư ra nước ngoài; gia tăng "dấu chân Việt Nam" trên bản đồ thế giới, không chỉ bằng hàng hóa mà bằng con người, văn hóa, tài chính, giáo dục…

Bài, ảnh: MỸ THANH