Theo báo cáo tổng hợp COP30 mới của Climate Amplified Diseases & Epidemics (Climade), một liên minh gồm các tổ chức khoa học và y tế công cộng hàng đầu, thì biến đổi khí hậu đang làm gia tăng các dịch bệnh mới trên toàn cầu. Báo cáo cho biết nhiệt độ tăng cao, thời tiết khắc nghiệt, mầm bệnh phát triển và di cư do biến đổi khí hậu đang làm gia tăng các đợt bùng phát dịch bệnh trên toàn thế giới.

Biến đổi khí hậu góp phần làm gia tăng số ca bệnh chikungunya.

Theo phóng viên TTXVN, tại buổi ra mắt báo cáo, Giáo sư Tulio de Oliveira - đồng lãnh đạo của Climade và giám đốc Trung tâm Ứng phó và Đổi mới Dịch bệnh (Ceri) tại Đại học Stellenbosch, Nam Phi - cho rằng từ dữ liệu rất chính xác cho thấy “biến đổi khí hậu có khả năng làm các tác nhân gây bệnh trầm trọng thêm hơn 50%”.

Nam bán cầu đóng góp chưa đến 10% lượng khí thải toàn cầu, nhưng sẽ phải chịu những tác động đáng kể nhất đến sức khỏe do gần các điểm nóng về đa dạng sinh học, gánh nặng bệnh tật cơ bản cao và khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe hạn chế. Báo cáo của Climade kêu gọi: "Việc giải quyết mối giao thoa giữa biến đổi khí hậu và các bệnh truyền nhiễm là cấp bách. Hành động ứng phó với biến đổi khí hậu phải song hành với nỗ lực củng cố hệ thống y tế, đặc biệt là ở những khu vực thiếu dịch vụ và dễ bị tổn thương bởi khí hậu".

Biến đổi khí hậu gây áp lực lên các cộng đồng vốn đã phải đối mặt với tình trạng thiếu lương thực, nước sạch và sức khỏe. Tuy nhiên, báo cáo đã chỉ ra một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất của biến đổi khí hậu thường bị bỏ qua là ảnh hưởng của nó đến bệnh truyền nhiễm.

Nghiên cứu cho thấy biến đổi khí hậu có thể làm trầm trọng thêm hơn một nửa số tác nhân gây bệnh ở người đã biết - bằng chứng là sự bùng phát của virus Oropouche, các biến thể chikungunya mới, sốt xuất huyết, cúm, dịch tả và sốt rét.

Bốn cơ chế chính thúc đẩy những xu hướng này bao gồm: nhiệt độ tăng làm mở rộng phạm vi truyền bệnh; mầm bệnh tiến hóa; thời tiết khắc nghiệt tạo ra điều kiện bùng phát; và di cư khí hậu làm tăng khả năng tiếp xúc và gây áp lực lên các hệ thống y tế vốn đã yếu kém.

Trong khoảng thời gian từ năm 2024-2025, bệnh chikungunya, một căn bệnh do virus lây truyền qua muỗi, đã gia tăng trên toàn cầu, với hơn 400.000 ca mắc và 155 ca tử vong ở 40 quốc gia. Sự ấm lên dần dần và thời tiết khắc nghiệt thường xuyên hơn đã đẩy nhanh sự xuất hiện của các loại virus như chikungunya. Loại virus được phát hiện lần đầu tiên ở Tanzania vào năm 1952 này đã tiến hóa thành nhiều dòng khác nhau. 

Trong khi đó, virus Tây sông Nile là một ví dụ về tác nhân gây bệnh nhạy cảm với khí hậu do muỗi lây truyền. Mùa hè ấm áp và ẩm ướt bất thường ở châu Âu năm 2025 đã gây ra 718 trường hợp nhiễm virus Tây sông Nile ở người và 49 ca tử vong chỉ riêng ở Ý.

Báo cáo của Climade cho biết, đến năm 2050, biến đổi khí hậu có thể khiến 1,2 triệu người phải di dời xuyên biên giới - chiếm khoảng 10% tổng số người di cư - trong đó vùng Sừng châu Phi, Sahel và miền Nam châu Phi bị ảnh hưởng nhiều nhất. Di cư do biến đổi khí hậu do đó có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm khi mọi người di chuyển đến những khu vực lưu hành bệnh sốt rét, sốt xuất huyết và chikungunya. 

HOÀNG MINH