Các địa phương vùng ĐBSCL đang vào cao điểm sản xuất và thu hoạch lúa đông xuân, cây ăn trái và thủy sản; đây cũng là thời điểm mà thời tiết diễn biến bất lợi khi hạn hán và xâm nhập mặn lấn sâu vào đất liền. Vì vậy, bảo vệ sản xuất đang được ngành chức năng thực hiện quyết liệt…

Đóng cống ngăn nước mặn vào bên trong    

Mặc dù Hậu Giang là địa phương không giáp biển, thế nhưng những ngày qua nước mặn theo thủy triều biển Tây xâm nhập vào địa bàn huyện Long Mỹ và TP Vị Thanh. Giữa tháng 2-2024, độ mặn mà các cơ quan chức năng đo được tại một số điểm chính ở huyện Long Mỹ và TP Vị Thanh đã vượt mốc 2‰. Trong đó, TP Vị Thanh có thời điểm độ mặn tăng đột biến lên mức 7,1‰ tại ngã ba Nước Trong và 6,2‰ tại khu vực kênh Lầu...

Công trình cống Cái Lớn - Cái Bé (Kiên Giang) đang vận hành ngăn mặn bảo vệ sản xuất cho hàng trăm ngàn héc-ta lúa ở các tỉnh Kiên Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu... không bị ảnh hưởng mặn trong mùa khô.

Ông Võ Tứ Phương, Trưởng phòng Kinh tế TP Vị Thanh, cho biết: “Trên địa bàn có nhiều loại cây trồng dễ bị ảnh hưởng khi nước mặn cao như gần 4.000ha lúa đông xuân đang chín, cùng với khoảng 4.300ha cây ăn trái và rau màu… Do đó, khi nước mặn về sớm là ngành chức năng lập tức triển khai nhiều giải pháp ứng phó nhằm bảo vệ an toàn cho sản xuất”. Theo ông Phương, hiện nay đã đóng 10 cống ngầm ngăn mặn; vận hành đóng 3 cống hở không cho mặn xâm nhập vào bên trong; đồng thời cử cán bộ theo dõi chặt diễn biến hạn mặn để tiếp tục ứng phó phù hợp trong những ngày tới.

Chỉ chúng tôi cánh đồng lúa đang chín, ông Đặng Văn Hiếu, ngụ xã Lương Nghĩa (huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang), bộc bạch: “Năm nay, lúa có giá do đó bà con đang dồn sức thực hiện ngăn mặn, bảo vệ lúa trong giai đoạn gần thu hoạch nhằm đảm bảo cho vụ lúa trúng mùa”. Hiện, ông Hiếu và nhiều nông dân trong vùng theo dõi chặt diễn biến hạn mặn, chủ động lấy nước ngọt càng nhiều càng tốt khi điều kiện cho phép nhằm bổ sung cho ruộng lúa. Theo Phòng NN&PTNT huyện Long Mỹ, khi độ mặn vượt mức 1,5‰  thì địa phương đã tiến hành đóng hàng chục cống ngăn mặn để bảo vệ hơn 17.500ha lúa đông xuân đang chín. Cũng nhờ triển khai các giải pháp phòng chống thời tiết cực đoan từ sớm, nên đến nay chưa ghi nhận thiệt hại.

Ở Bến Tre diễn biến thời tiết cũng có những bất lợi. Bà Lê Thị Thu, ngụ xã Vĩnh Thành, huyện Chợ Lách, chia sẻ: “Gia đình có gần 1ha đất trồng hoa kiểng, cây ăn trái và cây giống; đây là những loại cây không chịu được mặn cao. Vì vậy, khi nghe thông tin năm nay hạn mặn đến sớm và diễn biến phức tạp thì cả nhà đã thực hiện nhiều giải pháp ứng phó như cắt tỉa cành, hạn chế cây ra trái vào mùa này, tích trữ nước ngọt; liên hệ thường xuyên với cơ quan chuyên môn để nhờ hỗ trợ kịp thời khi hạn mặn phức tạp…”. Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh Bến Tre nhận định, trong tháng 3-2024 xuất hiện 2 đợt xâm nhập mặn từ ngày 5 đến 13-3 và từ ngày 23 đến 31-3. Tháng 4-2024 tiếp tục xuất hiện 2 đợt xâm nhập mặn từ ngày 5 đến 12-4 và từ ngày 25-4 đến ngày 1-5. Dự báo ranh mặn xâm nhập sâu nhất trên các sông xuất hiện trong tháng 3 là khoảng 50km ở sông Cửa Đại với độ mặn 4‰ tại xã Tân Thạch (huyện Châu Thành); mặn 4‰ vào sâu 62km trên sông Cổ Chiên ở xã Tân Thiềng (huyện Chợ Lách)… Ngoài việc vận hành đóng các cống ngăn mặn bảo vệ sản xuất và nước sinh hoạt, thì cần đề phòng nguy cơ sạt lở bờ biển; cảnh báo hiện tượng thủy văn nguy hiểm kèm theo xâm mặn gây thiệt hại ở các khu vực nuôi trồng thủy sản, vườn cây ăn trái…

Tích trữ nước ngọt, duy trì sản xuất ổn định

Sở NN&PTNT tỉnh Bến Tre nhìn nhận, xâm nhập mặn mùa khô năm 2023-2024 xuất hiện sớm, sâu và kéo dài trên địa bàn tỉnh ở mức tương đương và cao hơn mùa khô năm 2015-2016. Do đó, ngành Nông nghiệp đang phối hợp với các địa phương vận động người dân trữ nước mưa, nước ngọt để ứng phó trong điều kiện hạn mặn kéo dài. Theo ông Hồ Ngọc Hậu, Phó Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi tỉnh Bến Tre, hiện công ty đang quản lý 1.695 công trình cống, 1 trạm bơm điện, 2.575km kênh các loại, 433km bờ bao và hồ chứa nước ngọt Ba Trị có dung tích theo thiết kế là 811.800m³. Những ngày qua, công ty triển khai các giải pháp cấp bách về phòng chống hạn mặn, thiếu nước theo chỉ đạo của Trung ương và của tỉnh Bến Tre. Cụ thể sẽ đóng cống ngăn mặn xâm nhập khi độ mặn lên cao, bảo đảm nhu cầu về nước. Trường hợp độ mặn giảm, sẽ tăng cường mở lấy nước ngọt ở các cống đầu nguồn và tiêu xổ các cống cuối nguồn để rửa mặn, giải quyết ô nhiễm môi trường…

Nông dân ở Tiền Giang tích trữ nước ngọt nhằm đảm bảo tưới cho vườn cây ăn trái trong mùa hạn mặn kéo dài.

Ông Nguyễn Văn Mẫn, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Tiền Giang, cho biết: “Dự báo độ mặn trên sông Tiền mùa khô năm 2024 lấn sâu vào nội đồng 52-56km. Nhằm ngăn mặn, bảo vệ nguồn nước ngọt phía bên trong phục vụ sản xuất và sinh hoạt của người dân; Sở NN&PTNT tỉnh Tiền Giang có văn bản gửi Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 10 (đơn vị thi công) cho vận hành đóng ngăn mặn cống âu Nguyễn Tấn Thành từ ngày 7-3 cho đến khoảng giữa tháng 4, khi theo dõi diễn biến xâm mặn sẽ tính toán việc mở cống”.

Lãnh đạo Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi miền Nam, đơn vị đang vận hành siêu công trình thủy lợi cống Cái Lớn - Cái Bé (Kiên Giang) cho hay, từ tháng 1-2024 đến nay, khi mặn xâm nhập vượt quá 1‰ tại trạm Cái Tư và mặn vượt 1‰ tại trạm Trâm Bầu thì công ty cho vận hành đóng từ 9 đến 11/11 cửa van cống Cái Lớn và cho đóng cống Cái Bé để ngăn mặn; trong thời gian đóng cống thì các phương tiện di chuyển qua âu thuyền. Hiện, công ty phân công nhiều cán bộ, kỹ sư theo dõi chặt tình hình mặn, quan trắc và kiểm tra mực nước, chất lượng nước; cập nhật tiến độ sản xuất của hàng trăm ngàn héc-ta lúa trong vùng dự án thuộc các tỉnh Kiên Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu… đảm bảo ngăn mặn, lấy nước ngọt đầy đủ nhằm phục vụ an toàn cho đồng lúa. Bên cạnh đó, vận hành cống hợp lý trong việc cung cấp nước pha loãng độ mặn phục vụ nuôi tôm ở các huyện ven biển tỉnh Kiên Giang.  

Ông Nguyễn Hoàng Hiệp, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT yêu cầu các đơn vị chuyên môn và các địa phương ĐBSCL chủ động theo dõi chặt thời tiết, diễn biến độ mặn; tiến hành rà soát việc đắp đập tạm ngăn mặn, sửa chữa, nâng cấp bờ bao, các cống vừa đảm bảo ngăn triều cường và ngăn mặn. Tổ chức vận hành các công trình thủy lợi hợp lý để lấy nhiều nhất lượng nước ngọt xuất hiện nhằm tích trữ lâu dài; có giải pháp bảo vệ an toàn cho hàng trăm ngàn héc-ta cây ăn trái và lúa đông xuân nguy cơ bị ảnh hưởng. Cần có kế hoạch chi tiết đến các địa bàn, hộ dân có thể bị ảnh hưởng thiếu nước sinh hoạt mùa khô, nhằm có giải pháp đảm bảo cung cấp nước sinh hoạt cho bà con và không để các cơ sở bị thiếu nước ngọt phục vụ sản xuất trong suốt mùa khô...

Bài, ảnh: PHƯỚC BÌNH