Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT), trong 8 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản cả nước đạt 45,37 tỉ USD, tăng 12% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, xuất khẩu các mặt hàng nông sản đạt 24,42 tỉ USD, tăng 13,8%; lâm sản đạt 11,9 tỉ USD, tăng 6,6%; thủy sản đạt 7,03 tỉ USD, tăng 11,5%... Bộ NN&MT đang phối hợp cùng các bộ, ngành liên quan và cộng đồng doanh nghiệp dồn sức cho xuất khẩu những tháng cuối năm để hoàn thành chỉ tiêu hơn 65 tỉ iUSD.

Chế biến cá tra ở tỉnh An Giang phục vụ nhu cầu xuất khẩu tăng vào những tháng cuối năm 2025.

Vượt khó, giữ đà tăng trưởng

Cuối tháng 8, gia đình ông Nguyễn Thanh Bình, ở Hợp tác xã (HTX) Dịch vụ thủy sản Châu Thành (tỉnh Đồng Tháp) đã thuê hàng chục nhân công đến thu hoạch ao nuôi cá tra gần 300 tấn bán cho doanh nghiệp chế biến xuất khẩu với giá 29.000 đồng/kg, đây là mức giá khá tốt đảm bảo lợi nhuận hơn 3.000 đồng/kg sau khi trừ chi phí. Ông Bình cho biết, giá cá tra nguyên liệu thường biến động theo nhu cầu thị trường xuất khẩu; có năm giá cá sụt dưới mức giá thành khiến người nuôi khốn khó. Năm 2025, nhờ xuất khẩu thuận lợi nên giá cá duy trì mức cao, giúp bà con an tâm sản xuất.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, trong 8 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt hơn 7,03 tỉ USD, tăng hơn 11,5%; trong đó mặt hàng cá tra tăng mạnh ở nhiều thị trường chủ lực như Mỹ, Brazil, khối CPTPP… Với chiều hướng này, khả năng xuất khẩu mặt hàng cá tra cả năm 2025 mang về khoảng 2 tỉ USD. Tôm cũng là mặt hàng thủy sản được các doanh nghiệp tập trung chế biến nhằm đẩy mạnh xuất khẩu thời gian qua. Thị trường Trung Quốc và HongKong tăng ấn tượng với 78%; EU tăng 17%; Nhật Bản tăng 15%…, dự báo cả năm 2025 xuất khẩu tôm đạt 3,6-3,8 tỉ USD.

Ông Trần Văn Năm ở xã Vĩnh Bình, tỉnh An Giang cho rằng, một khi xuất khẩu thuận lợi thì các nhà máy chế biến tôm sẽ tăng cường thu mua và người nuôi hồ hởi đầu tư sản xuất. Từ nay đến cuối năm nếu giá tôm thẻ duy trì mức từ 120.000-150.000 đồng/kg trở lên là bà con ổn định cuộc sống, trong khi doanh nghiệp xuất khẩu cũng đảm bảo hoạt động hiệu quả.

Trong 5 tháng đầu năm 2025, mặt hàng rau quả gặp nhiều khó khăn khi xuất khẩu sang Trung Quốc và một số thị trường khác bị chậm; tuy nhiên với sự nỗ lực không ngừng của các ngành chức năng, doanh nghiệp, HTX… đã từng bước tháo gỡ, khơi thông thị trường tiêu thụ. Từ tháng 6 đến nay, xuất khẩu rau quả phục hồi mạnh mẽ.

Ông Ngô Hữu Sự, Giám đốc HTX Nông nghiệp dịch vụ Vạn Hưng (xã Bình Phú, tỉnh Vĩnh Long) cho biết, trước đây giá dừa nguyên liệu dao động khoảng 100.000-150.000 đồng/chục (12 trái) nhưng gần đây nhờ xuất khẩu tăng mạnh đã đẩy giá dừa lên 210.000-230.000 đồng/chục, giúp bà con thu lợi nhuận cao. Câu chuyện người dân nông thôn ở miền Tây khá lên từ cây dừa giờ không còn xa lạ nữa. 

Mở rộng thị trường tiêu thụ

Bộ NN&MT dự báo, những tháng cuối năm bức tranh xuất khẩu nông sản cả nước sẽ có nhiều thuận lợi, bởi nhu cầu tiêu thụ trên thế giới tăng cao, nhưng cũng lắm thách thức từ các rào cản kỹ thuật của một số quốc gia, cùng việc áp thuế từ Mỹ. Song, mục tiêu quyết tâm đạt ít nhất 65 tỉ USD xuất khẩu nông sản trong năm 2025. Do đó, Bộ sẽ nỗ lực duy trì ổn định các thị trường xuất khẩu truyền thống, đồng thời phối hợp với Bộ Công Thương và các đơn vị liên quan đẩy mạnh xúc tiến thương mại mở rộng thị trường mới, chuyển từ tăng sản lượng sang tăng giá trị gia tăng với sản phẩm chế biến sâu, tìm đầu ra mới cho các mặt hàng gặp khó tại Mỹ…

Ngoài ra, xây dựng vùng nguyên liệu tập trung đạt tiêu chuẩn quốc tế; ứng dụng công nghệ cao, đổi mới bao bì phù hợp nhu cầu từng thị trường. Tới đây, từng thị trường cần hướng tiếp cận riêng; như thị trường Mỹ sẽ tiếp tục đàm phán về chi phí thuế nhằm duy trì xuất khẩu; thị trường Trung Quốc xúc tiến mở rộng việc xuất khẩu chính ngạch; châu Âu nỗ lực gỡ thẻ vàng IUU cho thủy sản; Nhật Bản đẩy mạnh hàng chế biến chất lượng cao; còn khối ASEAN tăng cường xuất khẩu rau quả tươi, thủy sản, sản phẩm chăn nuôi…

Lãnh đạo tỉnh Cà Mau cho hay, sau khi hợp nhất (Cà Mau và Bạc Liêu, thành tỉnh Cà Mau) thì Cà Mau đã trở thành "vựa thủy sản" lớn nhất cả nước với 450.000ha nuôi thủy hải sản, sản lượng bình quân 566.000 tấn/năm; đồng thời là thủ phủ tôm của Việt Nam, với kim ngạch xuất khẩu tôm đứng đầu cả nước, thu về hơn 2,5 tỉ USD/năm. Tuy nhiên, để phát triển bền vững ngành tôm thì Cà Mau tập trung đầu tư hoàn thiện hệ thống thủy lợi, điện, hạ tầng kỹ thuật; chú trọng mở rộng các mô hình nuôi tôm sinh thái, tôm rừng, tôm lúa; đẩy mạnh liên kết giữa nông dân, HTX với doanh nghiệp nhằm giảm chi phí giá thành, nâng chất lượng tôm nuôi đáp ứng nhu cầu xuất khẩu vào các thị trường khó tính.

Gần đây, Cà Mau còn thử nghiệm mô hình "nuôi tôm thẻ chân trắng siêu thâm canh tuần hoàn, ít thay nước, an toàn sinh học", với hơn 110ha. Kết quả quá trình nuôi 85 ngày, tỷ lệ sống 74%, kích cỡ tôm thu hoạch khoảng 30 con/kg; năng suất hơn 35 tấn/ha/vụ; lợi nhuận trên 61%, vượt gần 8% so với kế hoạch đề ra.

Ông Lê Văn Sử, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau cho rằng, mô hình nuôi không xả thải ra môi trường phù hợp xu thế phát triển xanh, tuần hoàn, bền vững cho ngành nuôi tôm lâu dài; đồng thời chứng minh hiệu quả về kinh tế. Tới đây, Cà Mau tiếp tục nhân rộng mô hình nuôi tôm tuần hoàn trong năm 2025 và những năm tiếp theo; ứng dụng nuôi tôm đạt các chuẩn quốc tế như Global GAP, BAP, ASC, Organic, tôm sinh thái… nhằm tạo bước đột phá trong ngành hàng chủ lực của tỉnh.

Theo sở NN&MT các tỉnh ĐBSCL, hiện nay cá tra xuất khẩu lấy lại đà tăng trưởng tốt, đây là tín hiệu đáng mừng, song cũng kéo theo nỗi lo nếu không quản lý chặt, không đẩy mạnh liên kết để kiểm soát chặt đầu vào, đầu ra sản phẩm sẽ có nguy cơ hệ lụy nếu "tăng trưởng nóng" về diện tích. Để tránh lặp lại "vết xe đổ" của những năm trước đây, ông Doãn Tới, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Nam Việt (tỉnh An Giang) lưu ý, mỗi khi giá cá tra tăng cao, người dân lại ồ ạt mở rộng diện tích nuôi, dẫn đến cung vượt cầu chỉ sau một thời gian ngắn. Điển hình như năm 2018, giá cá tra đạt 33.000 đồng/kg, kéo theo năm 2019 diện tích nuôi ở ĐBSCL tăng vọt lên 6.250ha, sản lượng vượt 1,6 triệu tấn, gây khủng hoảng thừa và khiến giá cá giảm mạnh sau đó.

"Hiện nay, hầu hết các thị trường lớn như Mỹ, Trung Quốc, EU… vẫn duy trì nhập khẩu cá tra Việt Nam khá tốt và dư địa phát triển còn rất lớn, nhất là những thị trường mới. Vấn đề quan trọng là chúng ta cần tổ chức lại sản xuất bài bản, giảm nuôi tự phát ngoài quy hoạch; đẩy mạnh liên kết giữa người nuôi, HTX với doanh nghiệp thức ăn, doanh nghiệp chế biến xuất khẩu nhằm quản lý tốt diện tích nuôi, sản lượng, chất lượng cá… để điều tiết việc thu hoạch và cung ứng sản phẩm xuất khẩu phù hợp cho từng thị trường khác nhau. Phải làm bài bản như vậy thì cá tra mới ổn định được", ông Doãn Tới cho hay.

Đối với xuất khẩu rau quả đang phục hồi khá tốt nhưng vẫn tiềm ẩn rủi ro thiếu bền vững, nhất là tình trạng mở rộng diện tích trồng sầu riêng tràn lan thời gian qua, thiếu kiểm soát dẫn đến hệ lụy rớt giá trong những tháng đầu năm 2025. Ông Nguyễn Văn Sử, Chủ tịch Hội Nông dân TP Cần Thơ nhìn nhận, ngành hàng sầu riêng là một trong những sản phẩm nông nghiệp chủ lực của vùng ĐBSCL đang phải đối mặt với nhiều thách thức khi bị thị trường Trung Quốc cảnh báo chất vàng O và nhiễm kim loại nặng Cadimi vượt ngưỡng cho phép, khiến sản phẩm bị trả về, gây thiệt hại kinh tế cho nông dân; ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín thương hiệu sầu riêng Việt Nam. Do đó, cần sớm điều chỉnh kỹ thuật canh tác, giải quyết ngay việc nhiễm Cadimi và tồn dư hóa chất độc hại có thể lan rộng sang nhiều loại cây ăn trái khác.

Theo ông Nguyễn Văn Sử, các yếu tố như nguồn đất, nguồn nước tưới, việc lạm dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật không kiểm soát… cần phải điều chỉnh ngay để giảm thiểu nguy cơ nhiễm kim loại nặng. Làm được việc này cần sự liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp, nhà khoa học và ngành chức năng để thay đổi quy trình canh tác; chuyển từ sản xuất tự phát, manh mún sang canh tác tập trung theo hướng hữu cơ, sạch gắn với truy xuất nguồn gốc, thân thiện môi trường để phát triển bền vững.

PHƯỚC BÌNH