Sản xuất xanh thân thiện với môi trường, hạn chế tác động biến đổi khí hậu (BĐKH) đang được khuyến khích áp dụng trên nhiều lĩnh vực, thu hút nhiều đối tượng tham gia. Ở miền Tây, thời gian qua có nhiều chị em phụ nữ mạnh dạn chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh, thích ứng với tự nhiên mang lại lợi ích thiết thực.

Phủ xanh các cù lao

Ấp Cồn Chim, xã Hòa Minh (tỉnh Vĩnh Long) nằm giữa dòng sông Cổ Chiên rộng lớn, mỗi năm có 6 tháng nước ngọt và 6 tháng nước mặn. Gần đây do BĐKH, thời tiết cực đoan, có năm nước mặn kéo dài tới 8 tháng gây khó khăn cho sản xuất và sinh hoạt của người dân.

Chị Phạm Thị Giàu ở ấp Cồn Chim, cho biết: “Xưa nay bà con mưu sinh bằng nghề nông, trồng một vụ lúa kết hợp với nuôi thủy sản như tôm, cua, cá. Năm nào thời tiết thuận lợi thì sản xuất có lãi, còn gặp hạn hán và xâm nhập mặn về sớm sẽ khó khăn, thậm chí mất mùa”.

Trước những bất thường của thời tiết, việc tìm giải pháp thích ứng là vấn đề cấp thiết đặt ra. Bà Phạm Thị Sữa ở ấp Cồn Chim, chia sẻ, những năm 2010-2020, chính quyền địa phương và một số tổ chức quốc tế đã đến đây tìm hiểu điều kiện tự nhiên, cũng như tiềm năng của cù lao này. Các chuyên gia thuộc Tổ chức Oxfam thấy Cồn Chim khí hậu mát mẻ, thanh bình, tươi đẹp như bức tranh nên tư vấn cho bà con cách sống và sản xuất “thuận thiên” để phát triển bền vững.

Ban đầu ai cũng ngỡ ngàng, bởi chưa hiểu khái niệm thuận thiên là gì, rồi nguồn thu ra sao khi chuyển đổi sang cách làm mới. Nhưng sau khi được tập huấn, hướng dẫn… người dân ở Cồn Chim quyết tâm làm nông nghiệp sạch. Đầu tháng 9 là người dân sản xuất lúa thơm tự nhiên, không phun thuốc, không bón phân hóa học, mà làm theo hữu cơ nhằm tạo ra hạt gạo sạch. Năng suất lúa không cao, chỉ khoảng 5 tấn/ha, nhưng đảm bảo hạt gạo sạch nên bán được giá. Khi thu hoạch lúa xong là tới mùa hạn, nước mặn kéo về bà con mở đập đưa nước mặn vào nuôi tôm, cua… theo tự nhiên. Như gia đình chị Nguyễn Thị Bích Vân canh tác 1ha đất, áp dụng trồng lúa sạch một vụ và nuôi vụ thủy sản, mỗi năm thu được 160-180 triệu đồng, đảm bảo cuộc sống.

Phụ nữ ấp Cồn Chim, xã Hòa Minh, tỉnh Vĩnh Long sản xuất theo mô hình thuận thiên, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, đảm bảo môi trường.

Sản xuất thuận thiên, bảo vệ môi trường trong lành, những phụ nữ ở Cồn Chim bắt đầu làm du lịch nông nghiệp xanh ngay trên quê hương mình. Gia đình chị Vân làm mô hình “bếp xưa Nam Bộ”, gồm sản phẩm mứt gừng, uống dừa dứa, nước sâm, lưu trú homestay… Gia đình bà Phạm Thị Sữa chế biến món bánh lá dừa truyền thống từ gạo sạch Cồn Chim. Chị Phạm Thị Giàu làm bánh xèo nhân tép; các chị em khác làm mô hình câu cua trong ao, đãi khách du lịch bằng các món dân dã... Tháng 9-2019, khu du lịch nông nghiệp Cồn Chim bắt đầu hoạt động và đến nay mỗi ngày có hàng trăm du khách các nơi về đây thả mình vào thiên nhiên trong lành, thưởng thức các sản vật miệt đồng ngon và sạch, cùng nhiều loại bánh dân gian Nam Bộ. Nhờ đó, nguồn thu của chị em tăng đáng kể.

Ở Đồng Tháp, nhiều phụ nữ cũng thích ứng với sản xuất xanh để phát triển bền vững. Chị Huỳnh Thị Liên, Hội LHPN phường Cao Lãnh, cho hay, hơn 3 năm nay chúng tôi vận động các hội viên phụ nữ ở cù lao ấp Tân Phát chuyển đổi sản xuất rau màu, cây ăn trái sang hướng VietGAP nhằm đảm bảo sản phẩm sạch, đạt tiêu chuẩn an toàn. Song song đó, hội còn phối hợp với các ngành liên quan tổ chức phiên chợ quê vào chiều thứ bảy hằng tuần, tạo điều kiện cho hàng trăm phụ nữ buôn bán các mặt hàng nông sản sạch, chế biến các món ăn Nam Bộ và nước mát phục vụ khách. Hội LHPN khuyến khích các chị em xây dựng gian hàng bằng tre, lá dừa, gỗ…, còn vật dụng đựng thức ăn làm bằng túi nhựa sinh học, hộp giấy, ly giấy, ống hút giấy thân thiện với môi trường. “Dù mới vài năm nhưng sự thay đổi ở cù lao này rất tích cực. Ngoài việc giúp chị em tăng thu nhập từ sản xuất nông sản sạch, buôn bán ở chợ quê… thì môi trường ngày càng xanh, sạch, ai đến cũng khen”, chị Huỳnh Thị Liên bộc bạch.

Nhiều hộ dân ở Cồn Sơn (TP Cần Thơ) cho biết, ngày trước sản xuất nông nghiệp tự phát, tới mùa thu hoạch trái cây thường bị ép giá nên lợi nhuận không bao nhiêu, có khi lỗ vốn. Sau khi liên kết sản xuất nông sản sạch và kết hợp du lịch sinh thái đã giúp nhiều gia đình cải thiện sinh kế, tạo ra không gian phát triển mới. Chị Phan Kim Ngân, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) du lịch nông nghiệp Cồn Sơn, cho biết, năm 2024, HTX đón trên 48.000 lượt khách trong và ngoài nước đến trải nghiệm, tổng doanh thu hơn 15 tỉ đồng; hiện các thành viên của HTX có thu nhập mỗi tháng từ 15-30 triệu đồng, đời sống cải thiện rõ rệt.

Đến các cánh đồng xanh

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, trong bối cảnh toàn ngành đối mặt với nhiều thách thức như BĐKH, tài nguyên suy giảm khiến các mô hình sản xuất truyền thống không còn phù hợp. Vì vậy, để nâng cao năng suất, chất lượng, tăng giá trị cho các sản phẩm nông sản, đồng thời bảo vệ môi trường thì việc nhân rộng các mô hình sản xuất xanh trên các cánh đồng là rất cấp thiết. Làm được việc này đòi hỏi nhiều đối tượng tham gia. Ở miền Tây với lợi thế là vựa lúa, vựa thủy sản của cả nước, vùng chuyên canh cây ăn trái, rau màu phục vụ xuất khẩu cần đẩy mạnh thay đổi sản xuất từ tự phát sang hướng xanh, sạch, thích ứng với tình hình mới.

Chị Phan Kim Ngân (ngồi giữa), Giám đốc HTX nông nghiệp Cồn Sơn (TP Cần Thơ) hướng dẫn du khách quốc tế làm bánh kẹp cuốn.

Đưa chúng tôi đi thăm các khu vườn nhãn Ido trĩu trái, chị Lại Thị Ngận, Giám đốc HTX trái cây Tân Lộc (phường Tân Lộc, TP Cần Thơ) chia sẻ, trước đây chị em từng trải qua nhiều lần thất bại khi trồng cây theo kiểu cũ, dạng nhỏ lẻ và thiếu liên kết đầu ra, nên khi tới mùa thu hoạch dễ bị rớt giá, khó tiêu thụ. Sau đó, HTX ra đời với 35 thành viên nhằm giải quyết những hạn chế trên và chuyển đổi sản xuất theo hướng bảo vệ môi trường, ứng phó với BĐKH. Qua nhiều lớp tập huấn và nhờ các ngành chức năng hướng dẫn nên chị em biết cách áp dụng công nghệ, giải pháp canh tác theo hướng xanh, thân thiện môi trường, giảm phát thải khí nhà kính… Tất cả thành viên đều được nâng cao kỹ thuật chăm sóc cây trồng, sản phẩm khi thu hoạch phải đóng gói đảm bảo theo tiêu chuẩn. Ngoài ra, chị em còn ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, tận dụng mạng xã hội để quảng bá các sản phẩm của HTX đến người tiêu dùng. Chính sự thay đổi này đã giúp các xã viên có thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm, ổn định cuộc sống. Đặc biệt là xây dựng thành công những khu vườn xanh, môi trường trong lành, không phân thuốc hóa học.

Ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho rằng, điểm sáng trong chuyển đổi sản xuất xanh ở miền Tây hiện nay là sự tham gia tích cực của các ngành, địa phương, doanh nghiệp, nông dân… đối với chương trình “một triệu héc-ta lúa chất lượng cao, phát thải thấp, gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030”. Từ việc quy hoạch bài bản, đầu tư căn cơ, sự chỉ đạo sát sao của Trung ương, cùng hỗ trợ của các tổ chức quốc tế… chỉ sau gần 2 năm triển khai, đến nay các địa phương trong vùng đã đăng ký tham gia với tổng diện tích hơn một triệu héc-ta. Cụ thể, qua 7 mô hình thí điểm cấp Trung ương cho thấy những lợi ích rõ rệt về kinh tế và môi trường. Điển hình như chi phí sản xuất giảm 8,2-24,2%; giảm 1-4 lần phun thuốc bảo vệ thực vật mỗi vụ; tăng năng suất lúa đáng kể và giúp người dân tăng lợi nhuận 4-7,6 triệu đồng/ha so với  canh tác truyền thống. Đặc biệt, mô hình góp phần giảm phát thải khí nhà kính trung bình từ 2-12 tấn CO2/ha…

Chị Trần Thị Thúy Ngân ở xã Tràm Chim (Đồng Tháp) chia sẻ, trồng lúa sạch, giảm phát thải, ngoài việc thu về lợi nhuận cao thì gia đình chị và các chị em khác còn được thưởng tiền nhờ bảo vệ tốt môi trường. Sản xuất nông nghiệp xanh là hướng đi đúng, bởi việc đầu tiên là bảo vệ chính bản thân mình, kế đến là bảo vệ người tiêu dùng và duy trì môi trường bền vững…

Bài, ảnh: PHƯỚC BÌNH