Để nâng cao chuỗi giá trị lúa gạo và giảm phát thải khí nhà kính, ngành Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) TP Cần Thơ đã và đang triển khai nhiều chương trình, hoạt động nhằm giúp nông dân khai thác và sử dụng hiệu quả rơm rạ. Đặc biệt, hỗ trợ nông dân áp dụng cơ giới trong thu gom, xử lý rơm rạ, phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn từ rơm nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất, nâng cao thu nhập, loại bỏ thói quen đốt bỏ rơm rạ trên đồng.

Nâng cao hiệu quả sử dụng rơm

Diện tích sản xuất lúa hằng năm ở TP Cần Thơ khá lớn nên nguồn rơm rạ rất dồi dào. Năm 2025, nông dân trên địa bàn thành phố gieo trồng lúa với tổng diện tích 718.461ha, sản lượng lúa hơn 4,7 triệu tấn, vượt 0,81% kế hoạch, tăng 0,44% so với năm trước. Vì vậy, khối lượng rơm trên đồng cũng tương đương sản lượng lúa.

Để quản lý, khai thác tốt nguồn tài nguyên rơm rạ, thời gian qua, Sở NN&MT TP Cần Thơ đã phối hợp các địa phương, đơn vị có liên quan triển khai nhiều hoạt động nhằm giúp nông dân đẩy mạnh cơ giới hóa khâu thu gom rơm. Hướng dẫn nông dân quản lý, khai thác rơm rạ theo hướng tuần hoàn để phát huy tối đa giá trị và giảm phát thải khí nhà kính. Đến nay, có nhiều hợp tác xã (HTX), tổ, nhóm nông dân đã xây dựng và phát triển được các mô hình kinh tế tuần hoàn từ rơm. Đồng thời, phát triển các dịch vụ cơ giới thu gom, xử lý rơm rạ trên đồng, cũng như trong quá trình đưa rơm ra khỏi đồng để chất nấm rơm hay phục vụ cho nhiều hoạt động sản xuất khác. Rơm được tăng vòng quay sử dụng theo hướng tuần hoàn đã giúp phát huy hiệu quả sử dụng, mang lại giá trị kinh tế cao. Đặc biệt, rơm đã được nhiều hộ dân, HTX sử dụng để chất nấm rơm và giá thể rơm thải ra sau đó tiếp tục được tái sử dụng làm phân bón hữu cơ bón cho cây trồng.

Ông Nguyễn Cao Khải, Giám đốc HTX Nông nghiệp và dịch vụ Tiến Thuận ở xã Thạnh Quới, cho biết: “Nông dân tại HTX nâng cao thu nhập bằng mô hình trồng lúa chất lượng cao, phát thải thấp và khai thác, sử dụng rơm theo hướng tuần hoàn. Rơm được sử dụng trồng nấm rồi làm phân bón cho cây trồng, nông dân có thể tăng thêm thu nhập từ 2-6 triệu đồng/ha/vụ. Nhờ sự hướng dẫn, hỗ trợ tích cực từ ngành NN&MT thành phố cùng các viện, trường và đơn vị có liên quan, nông dân tại HTX đã được tiếp cận và áp dụng nhiều loại máy móc, công nghệ mới vào sản xuất”.

Sản xuất phân bón hữu cơ từ rơm tại HTX New Green Farm.

Theo ông Đồng Văn Cảnh, Giám đốc HTX New Green Farm ở phường Thới Long, với sự hỗ trợ của ngành NN&MT, Viện Nghiên cứu lúa gạo Quốc tế (IRRI) và các đơn vị có liên quan, HTX không chỉ nâng cao hiệu quả sử dụng rơm trong trồng nấm rơm, mà còn tạo ra sản phẩm phân bón hữu cơ có bao bì, thương hiệu. Bên cạnh trồng nấm rơm ngoài trời, HTX còn được hướng dẫn trồng nấm rơm theo mô hình trong nhà để đạt năng suất, chất lượng cao, giá bán tốt và chủ động sản xuất quanh năm mà không lo bị ảnh hưởng thời tiết bất lợi.

Quan tâm hỗ trợ nông dân

Để nhân rộng và phát triển các mô hình hiệu quả trong khai thác và sử dụng rơm theo hướng tuần hoàn, ngành NN&MT TP Cần Thơ đã và đang tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động thông tin, tuyên truyền và tập huấn cho người dân. Thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo đầu bờ, tạo điều kiện cho nhiều nông dân, doanh nghiệp và các bên có liên quan tham quan thực tế tại các mô hình hiệu quả. Quan tâm hỗ trợ kết nối cung - cầu, phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm từ chuỗi giá trị rơm. Thúc đẩy liên kết hợp tác giữa nông dân, doanh nghiệp và các bên có liên quan, cũng như tăng cường hợp tác quốc tế để phát huy đổi mới sáng tạo, thu hút các nguồn lực cho đầu tư phát triển chuỗi giá trị rơm và ngành hàng lúa gạo.

Theo bà Nguyễn Thị Giang, Phó Giám đốc Sở NN&MT TP Cần Thơ, thành phố đang đẩy mạnh thực hiện Đề án Phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030, tập trung xử lý tốt rơm rạ để giảm phát thải, tăng thu nhập cho nông dân, với mục tiêu diện tích tham gia Đề án đến năm 2030 tại Cần Thơ là 170.000ha, trong đó diện tích đã triển khai năm 2025 là 104.500ha. Qua các mô hình kinh tế tuần hoàn từ rơm được thực hiện tại thành phố cho thấy, nông dân có thể tăng thêm thu nhập lên đến 33 triệu đồng/ha/năm. Tới đây, Sở NN&MT tiếp tục phối hợp với các đối tác trong và ngoài nước để giúp nông dân, doanh nghiệp tiếp cận, ứng dụng máy móc, công nghệ tiên tiến vào sản xuất lúa gạo, thu gom, xử lý rơm rạ. 

Thời gian qua, nhiều đoàn khách quốc tế, như đoàn đại biểu từ 5 quốc gia ASEAN gồm Việt Nam, Lào, Thái Lan, Myanmar và Campuchia, đoàn công tác của IRRI, Ngân hàng Thế giới... đã đến tham quan mô hình kinh tế tuần hoàn từ rơm tại HTX Tiến Thuận và HTX New Green Farm. Các đại biểu quốc tế đánh cao về hiệu quả các mô hình ở Cần Thơ. Theo bà Rica Joy Flor, chuyên gia khoa học cấp cao của IRRI tại Campuchia, đến tham quan mô hình bà không chỉ được học hỏi, nắm bắt những giải pháp, công nghệ hiệu quả trong xử lý rơm, mà còn học được cách làm khá hay trong kết nối giữa các cơ quan nhà nước với các tổ chức quốc tế và doanh nghiệp tư nhân để hỗ trợ nông dân, HTX thực hiện mô hình kinh tế tuần hoàn từ rơm.

Theo bà Pattaranapa Sakoonawat, công tác tại Cục Lúa gạo, Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan, việc tăng cường giao lưu, học tập kinh nghiệm giữa các quốc gia là rất cần thiết nhằm lựa chọn, áp dụng công nghệ mới và mô hình hiệu quả trong sản xuất lúa gạo và xử lý rơm rạ. Tại Thái Lan, hiện nông dân không chỉ thu gom rơm để sản xuất năng lượng từ rơm và thức ăn cho gia súc, mà còn quan tâm xử lý rơm rạ tại ruộng bằng vi sinh gắn với xới vùi rơm để rơm phân hủy nhanh và tăng sức khỏe đất.

Bài, ảnh: KHÁNH TRUNG