Sau 1 năm thực hiện dự án chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển bền vững tại khu vực ÐBSCL (TRVC) trên địa bàn tỉnh Kiên Giang thu được kết quả khả quan. Ðây là tiền đề và là “chất xúc tác” giúp nông dân mạnh dạn thay đổi tập quán canh tác trên đồng đất.

Nông dân xã Mỹ Phước, huyện Hòn Đất (Kiên Giang) thu hoạch lúa đông xuân 2024-2025 thuộc dự án TRVC.

Trong khi nhiều nông dân đứng ngồi không yên vì giá lúa trên thị trường đang sụt giảm thì vợ chồng bà Nguyễn Thị Mộng Tuyền, ngụ xã Mỹ Phước, huyện Hòn Ðất không hề lo lắng vì lúa đã được ký hợp đồng giá cao ngay từ đầu vụ. Bà Tuyền có 27ha sản xuất lúa Nhật, trong đó có 20ha canh tác giống DS1, 7ha canh tác giống Hana. Với thâm niên 15 năm liên kết với Công ty TNHH Angimex-Kitoku sản xuất lúa Nhật, bà Tuyền cho biết: “Gia đình tôi ký hợp đồng với Công ty ngay từ đầu vụ với giá 7.500 đồng/kg đối với lúa DS1 và lúa Hana được 9.700 đồng/kg, cao hơn giá thị trường từ 2.000-3.000 đồng/kg. Nên rất yên tâm để canh tác lúa, vì đảm bảo được lợi nhuận…”.

Trải qua những thách thức của những ngày đầu đưa giống lúa Nhật về bén rễ trên đất phèn, khoảng 10 năm trở lại đây, ngoài đạt mức lợi nhuận bình quân 60 triệu đồng/ha/năm, vợ chồng bà Tuyền còn được công ty liên kết thưởng thêm 200 đồng/kg lúa nếu lúa đạt tiêu chí về hạt lúa sạch theo quy định. “Tháng trước tôi được công ty thưởng 5 triệu đồng nhờ giảm lượng nước trong quá trình canh tác lúa vụ hè thu 2024” - bà Tuyền khoe. Vụ hè thu năm 2024 là vụ lúa đầu tiên thực hiện dự án TRVC trên địa bàn tỉnh Kiên Giang, với sự tham gia của 595 hộ nông dân, 3 hợp tác xã, 10 tổ hợp tác và 6 doanh nghiệp với tổng diện tích đăng ký 3.203,16ha. Thông qua việc triển khai quy trình sản xuất lúa bền vững, lúa được canh tác đạt mức phát thải thấp hơn so với cách thực hành thông thường.

Ngoài mức lợi nhuận trung bình cho các nông hộ đạt 54%, tổng lượng giảm phát thải là 12.532,1 tấn CO2 tương đương. Về hiệu quả xã hội, 100% doanh nghiệp tham gia thực hành lồng ghép các chính sách và thực hiện các biện pháp đảm bảo công bằng xã hội trong chính nội tại doanh nghiệp và tại các chuỗi liên kết trong tỉnh. Ông Nguyễn Minh Cảnh (47 tuổi), ngụ ấp Tràm Dưỡng, xã Mỹ Phước, huyện Hòn Ðất có 5ha đất ruộng. Nhờ có nhiều kinh nghiệm làm lúa giống Nhật, ông mướn thêm 10ha đất để sản xuất. “Trồng lúa giống Nhật biết giá bán trước khi ký hợp đồng, ổn định cả năm nên yên tâm sản xuất. Tuân thủ quy trình sản xuất theo hướng dẫn của đội ngũ kỹ sư của công ty, tôi giảm chi phí sản xuất từ 4-5 triệu đồng/ha, lợi nhuận từ 60-70 triệu đồng/ha. Lúa về tới kho công ty là tài khoản tôi nhận được tiền ngay”. Vụ lúa đông xuân 2024-2025, gia đình ông Cảnh sản xuất giống lúa Nhật Koshi với giá ký hợp đồng thu mua 10.400 đồng/kg. Vụ hè thu 2024, ông Cảnh đăng ký tham gia dự án canh tác lúa giảm phát thải và được công ty thưởng 8,5 triệu đồng/10ha nhờ giảm được phân, nước trong quá trình sản xuất.

Theo Giám đốc Dự án TRVC Việt Nam Trần Thu Hà, trong vụ đầu tiên áp dụng quy trình canh tác giảm phát thải, tổng lượng phát thải khí nhà kính của 3 tỉnh Kiên Giang, An Giang và Ðồng Tháp giảm hơn 27.000 tấn CO2. Tổ chức Phát triển Hà Lan SNV đã trao thưởng 200.000 AUD, tương đương khoảng 3,2 tỉ đồng cho 8 doanh nghiệp tham gia dự án để ghi nhận những đóng góp quá trình chuyển đổi hệ thống sản xuất lúa gạo phát thải thấp của doanh nghiệp.

Là 1 trong 10 doanh nghiệp được chọn tham gia thực hiện dự án, Công ty TNHH Angimex-Kitoku chọn hai xã Mỹ Phước và Mỹ Hiệp Sơn triển khai từ vụ hè thu 2024, có 86 nông dân tham gia với tổng diện tích 361ha. Nông dân tham gia dự án phải đạt được các tiêu chí về kiểm soát nước, giảm phân bón, giảm giống. Kết quả vụ đầu tiên được đơn vị kiểm định độc lập Regrow Ag công bố giảm được 1.747 tấn carbon. Công ty Agrimex Kitoku dành toàn bộ số tiền nhận giải thưởng từ dự án khoảng 9.281 đô la Úc, tương đương 147 triệu đồng trao thưởng cho nông dân trong dự án để tiếp tục duy trì, phát triển dự án trong thời gian tiếp theo.

Ông Phan Ngọc Sự, ngụ thị trấn Hòn Ðất, huyện Hòn Ðất, cho biết: “Việc liên kết với Công ty TNHH Angimex-Kitoku đã 15 năm nay và không hề có chuyện “bẻ kèo” khi giá thị trường tăng, giảm. Lợi ích của nông dân và doanh nghiệp đều hài hòa, thủy chung, chia sẻ chân thành nghĩa vụ và quyền lợi là chất keo kết dính của mối liên kết nông dân và doanh nghiệp”. Từ thực tế trên có thể khẳng định, những kết quả từ dự án đã đóng góp vào nỗ lực chuyển đổi hệ thống sản xuất lúa gạo phát thải thấp và việc thực hiện mục tiêu của đề án phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ÐBSCL đến năm 2030. Mặt khác, những nỗ lực của các doanh nghiệp tham gia dự án TRVC cũng góp phần trực tiếp vào việc giảm thiểu biến đổi khí hậu toàn cầu và phù hợp với mục tiêu quan trọng của thế giới về giới hạn 1,5°C; giảm 30% phát thải khí metan tới năm 2030 theo cam kết của Chính phủ Việt Nam tại COP 26.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, vụ đông xuân năm 2024-2025, diện tích đăng ký tham gia dự án TRVC tăng gấp 3 lần so với vụ đầu tiên, đạt khoảng 10.940,5ha. Ðây là dấu hiệu tích cực, phản ánh tiềm năng mở rộng mô hình và tính hiệu quả của dự án TRVC.

Bài, ảnh: AN NAM