05/06/2023 - 08:23

Cây xanh có gì lạ? 

Bài, ảnh: CHÂU LAN

Trúc Tâm, người Trà Vinh, thiết kế hình ao Bà Om lên bao bì Bánh tráng Tám Hiền, sản phẩm OCOP, đơn giản vì đó là dấu ấn dễ nhớ đối với bất kỳ ai đã đến nơi này.

Cây xanh ao Bà Om huyền thoại là tài sản vô giá của Trà Vinh.

Phía sau không gian xanh

Thực ra có nhiều dấu ấn khó quên, nhưng đó là điểm nhấn mới tinh khi Việt Nam là quốc gia đầu tiên có chỉ số xanh cấp tỉnh và Trà Vinh đã đứng ở vị trí dẫn đầu.

Bộ chỉ số xanh cấp tỉnh (PGI), lần đầu tiên VCCI và Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ tại Việt Nam (USAID) công bố, được xem như một phần của Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) được xếp hạng, công bố hàng năm.

Năm 2022, chỉ số PCI Trà Vinh từ hạng 51 (năm 2021) lên hạng 26/63 tỉnh, thành phố trong cả nước (tăng 25 hạng). Theo Bảng xếp hạng PGI năm 2022, tỉnh Trà Vinh đạt 17,67 điểm, được đánh giá đứng đầu cả nước về chất lượng quản trị môi trường, định hướng tăng trưởng xanh
năm 2022.

Truyền thông địa phương nói rằng, Trà Vinh phát triển nông nghiệp theo hướng hữu cơ, nông nghiệp thực hành tiêu chuẩn GAP gắn với thích ứng biến đổi khí hậu; chăn nuôi chuyển đổi theo hướng an toàn sinh học; nuôi trồng thủy sản theo hướng nuôi tôm sinh thái kết hợp với trồng rừng, sáng tạo mô hình tomgoxy (giàu Oxy), trồng lúa - nuôi tôm kết hợp; Phát triển ngành dừa hữu cơ công nghiệp chế biến theo hướng đáp ứng yêu cầu thị trường bền vững, kêu gọi đầu tư tập trung vào lĩnh vực năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời)…

Quy hoạch tỉnh Trà Vinh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và các Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm và hàng năm, tỉnh luôn gắn kết nội dung phát triển kinh tế thích ứng biến đổi khí hậu, coi trọng bảo vệ môi trường. Dự án Nhà máy hydro xanh Trà Vinh (xã Ðông Hải, huyện Duyên Hải) có tổng mức đầu tư gần 8.000 tỉ đồng được chọn lựa và là dự án sản xuất hydro xanh từ nguồn năng lượng tái tạo đầu tiên được đầu tư tại Việt Nam.

Trước đó, Dự án thích ứng biến đổi khí hậu vùng Ðồng bằng sông Cửu Long (AMD) với tổng kinh phí gần 24,8 triệu USD được định hướng nâng cao năng lực thích ứng và đầu tư sinh kế bền vững cho 30 xã thuộc 7 huyện trên địa bàn tỉnh... Trong lĩnh vực nông nghiệp có 45 mô hình sinh kế thích ứng và 45 mô hình tổng hợp được lựa chọn để nhân rộng về mô hình thích ứng biến đổi khí hậu.

Dự án SME Trà Vinh ngay từ đầu, đồng hành cùng tỉnh Trà Vinh trong việc triển khai các chính sách phát triển chuỗi giá trị dừa hữu cơ; khuyến khích và hỗ trợ phát triển các ý tưởng sản xuất kinh doanh thân thiện với môi trường; hỗ trợ xây dựng và triển khai các chính sách cải thiện môi trường kinh doanh của tỉnh nhằm thu hút đầu tư theo hướng bền vững, PGS.TS Nguyễn Phú Son, tư vấn trưởng về chuỗi liên kết
cho biết.

Góc nhìn quản trị

Chỉ số PGI 2022 là một bộ tiêu chí cho phép đánh giá, đo lường và so sánh những bước tiến chính sách ở cả bốn chỉ số thành phần của quản trị môi trường (Giảm thiểu ô nhiễm môi trường và tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu; đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường tối thiểu; vai trò lãnh đạo của chính quyền tỉnh trong bảo vệ môi trường; chính sách và dịch vụ hỗ trợ DN trong bảo vệ môi trường) và chỉ số tổng thể đảm bảo phát triển bền vững.

Tại ÐBSCL, điểm số PGI của 13 tỉnh có sự phân hóa lớn. Trong khi Trà Vinh đứng đầu, với 17,67 điểm, nhưng điểm trung vị PGI của vùng chỉ là 14,11 điểm, thấp nhất so với các vùng. Ðứng đầu về điểm trung vị trong cả nước là vùng miền núi phía Bắc (15,75 điểm), Ðồng bằng sông Hồng đứng ngay sau với 15,73 điểm. Ðồng bằng Nam bộ đứng sát cuối với 14,73 điểm.

Ðối chiếu 4 khía cạnh của PGI, Trà Vinh và Cần Thơ có kết quả nổi bật ở Chỉ số Giảm thiểu ô nhiễm môi trường và tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, Chỉ số Ðảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường tổi thiểu; song các chỉ số còn lại là Vai trò của chính quyền trong thúc đẩy tăng trưởng xanh và Chỉ số Chính sách và dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp trong bảo vệ mô trường không ghi nhận sự nổi trội đáng kể hơn so với các tỉnh. Ông Trương Ðức Trọng, Chuyên gia, Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, đó là đánh giá của các doanh nghiệp tham gia khảo sát.

Giám đốc Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ tại Việt Nam (USAID), bà Aler Grubbs, cho rằng khi Việt Nam cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, là quốc gia có thu nhập trung bình cao vào năm 2050, để thực hiện điều này, đòi hỏi có sự hợp tác của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và chỉ số xanh cấp tỉnh (PGI) đẩy mạnh tiến trình phát triển kinh tế bền vững của Việt Nam nhằm đạt được các cam kết tại COP26.

Sức sống trong không gian xanh

Người xưa kể rằng, đường sá, hạ tầng đô thị, không gian và công trình kiến trúc công cộng ở Nam kỳ được định hình từ năm 1899, khi Toàn quyền Ðông Dương Paul Doumer đổi tên gọi "hạt" thành "tỉnh" và trung tâm các "tỉnh" hình thành những đô thị hành chính, tiêu biểu… coi trọng không gian xanh.

Riêng Trà Vinh, từ lâu đời, đốn một cây phải trồng lại 3 cây, là cách người xưa dạy cho con cháu. Ðối với cộng đồng Khmer - tín đồ Phật Giáo Nam Tông - ngôi chùa là đỉnh cao của sự hòa quyện giữa kiến trúc và không gian xanh, tụ hội tín ngưỡng, sinh hoạt tâm linh. Ở đó, mọi sự sống đang vận hành.

Người ta nói đó là "ADN xanh" khiến cộng đồng thuần thành và thấu cảm sự sống từ thiên nhiên.

Năm 2016, hạn hán làm khô cạn ao Bà Om, ai nấy chia sẻ lo lắng trên mạng tìm cách cứu những cây cổ thụ ở quanh túi nước huyền thoại này.

Ao Bà Om được xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia, loại hình di tích danh thắng, vào năm 1994. Bao quanh ao là những cây dầu cổ thụ hàng trăm năm tuổi được bảo tồn khá nguyên vẹn, kỳ công. Hết sức kỳ lạ, bọn trẻ rong chơi dưới gốc cổ thụ, thân thiết, gẩn gũi như đang ngồi cùng ông bà cố cựu giữa chốn thanh tịnh.

Cách dọn dẹp cây cối ở đây cũng nhẹ nhàng chứ không thô bạo như những nơi khác. Ði qua những làng mạc, những khoảng đất trống bao giờ cũng là những rặng cây hay một khu rừng nho nhỏ cần mẫn lọc không khí.

Người ta lập hồ sơ quản lý cây xanh bao phủ 59 tuyến đường từ nội ô ra ngoại thành TP Trà Vinh với 14.450 cây thuộc 33 chủng loại. Hơn 800 cây cổ thụ trong số này từ 100 đến 300 năm tuổi ở các tuyến phố được quản lý, gần 1.300 cây cao từ 12m trở lên, hơn 5.800 cây cao từ 6m đến dưới 12m. Dân địa phương nói tháng 5-2016, thành phố Trà Vinh triển khai thực hiện dự án "Bảo tồn cây cổ thụ TP Trà Vinh" nhằm bảo vệ, chăm sóc trong điều kiện tốt nhất. Mỗi năm thành phố dành ra khoảng 8 tỉ đồng để chăm sóc, bảo vệ cây xanh.

Trên đường Sơn Thông, phường 7, TP Trà Vinh, có một cây dầu rái, dân địa phương nói ít gì cũng trên 300 tuổi, có người đoán có thể đã 800 năm. Tương truyền, một nhà sư đã trồng nhiều cây dầu ở khu đất này, nhưng lạ lùng thay sư lại cắm ngọn cây xuống đất. Chỉ duy nhất cây dầu còn sống, chính là cây dầu rái linh thiêng này.

Hồi xưa, có hai người muốn đốn cây, nhưng nhát chém đầu tiên tuôn nhựa đỏ như máu. Sợ quá, họ bỏ cuộc nhưng về sau cả hai sớm qua đời. Nhiều người không tin, nhưng cảm nhận điều gì đó về sức sống mãnh liệt của cổ thụ qua bao đời rồi. Năm 2015, một nhà khoa học người Úc được tỉnh đưa tới xem xét giống và nguồn gốc cây; người này nhìn vết sét đánh hay bị bóc vỏ, xác nhận khả năng tự tái sinh rất mãnh liệt. Cây rất lạ từ thớ gỗ xoắn lại như bện dây, tới bộ rễ trồi trên mặt đất với những hình dáng dễ liên tưởng linh vật. Không hiểu thế nào nhưng ngồi dưới tán cây, cảm giác thất bình an - dân địa phương kể lại.

Cây xanh là một khoảng trời thơ "Áo nàng vàng, anh về yêu hoa cúc. Áo nàng xanh anh mến lá sân trường"… (thơ Nguyên Sa), là một sự tuần hoàn - tố chất ngàn năm - khi một cây trưởng thành cần 450 lít nước trong đất để duy trì sự sống, rồi trả về dưới dạng hơi nước để làm mới không khí, theo nghiên cứu của Ðại học Michigan (Mỹ). Cây hiên nhà cũng sẽ giảm 30% lượng không khí ô nhiễm. Không gian xanh luôn giúp cải thiện chức năng nhận thức và sự phát triển tinh thần, trí nhớ; nhịp tim, giảm nguy cơ đột quỵ; tâm lý thoải mái - suy nghĩ và hành vi bạo ngược sẽ hạn chế. Ở người lớn tuổi sẽ giảm nguy cơ ung thư tiền liệt tuyến; giảm xa sút trí tuệ, giảm các bệnh lý về mắt và mũi, giảm nồng độ hormone căng thẳng cortisol và adrenaline; giảm ức chế hệ thần kinh giao cảm hay phản ứng háo chiến hoặc trốn lánh. Ðặc biệt, không gian xanh có lợi cho trẻ em trong việc suy nghĩ tích cực, tăng cường trí tưởng tượng và sáng tạo… Một cây trưởng thành, khỏe mạnh có thể hấp thụ khoảng 2,5kg CO2/năm, hấp thụ từ 3.000 đến 7.000 hạt bụi/m3 không khí. Theo Viện Nghiên cứu cây xanh Canada, khẳng định cây trưởng thành có thể cung cấp lượng O2 cần thiết cho 4 người. Ngày nay, có nhiều nghiên cứu để minh chứng về điều này.

Chia sẻ bài viết