"Tuốt trong Xà Tón…" mới nghe đã biết nói về nơi xa xôi. Thế nhưng xứ Xà Tón bây giờ trở thành điểm đến rất thu hút cộng đồng du lịch khi đến huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang. Nhiều bộ ảnh cưới lung linh cũng được thực hiện tại đây.

Câu cửa miệng "tuốt trong Xà Tón" đã từng rất phổ biến ở An Giang, để chỉ nơi xa lắm. Muốn biết Xà Tón heo hút tới cỡ nào, phải gặp các cụ lão niên hoặc vô chùa Xà Tón gặp những bậc tu hành lớn tuổi. Thời đó, cách đây cũng đã hai thế kỷ rồi, người ta tới xứ rừng già đầy cọp beo của dãy núi giữa đồng bằng này khai khẩn đất lập nghiệp, xây chùa. Từng đàn khỉ đông đúc nối đuôi nhau chuyền cành. Gặp người, chúng nhảy xuống níu kéo, chọc phá. Từ đó, người ta gọi tên xứ này là Xvay Ton (theo phát âm tiếng Khmer, "xvay" là con khỉ, "ton" là níu kéo). Về sau, người Kinh tới đây lập nghiệp, đọc trại thành Xà Tón.

Thiên nhiên hữu tình trên hồ Soài Chek.

Ngày nay, địa danh Xvay Ton chỉ còn là dùng như tên gọi một ngôi chùa cổ đặc trưng của người Khmer, nằm tại trung tâm thị trấn Tri Tôn (huyện Tri Tôn, An Giang). Không chỉ là người Khmer mà người Kinh, người Hoa địa phương cũng tín ngưỡng chùa này bởi đó là dấu vết thời khai hoang, lập đất của cộng đồng Kinh-Khmer-Hoa ở Tri Tôn ngày nay. Chánh điện chùa được xây trên nền đất cao gần 2 mét với mái chùa lợp ngói ngũ sắc, kèo được làm từ gỗ quý lấy từ rừng cách đây cả trăm năm. Chùa Xvay Ton vẫn giữ nguyên nét cổ kính của trăm năm trước trên nền đất từ những ngày đầu khai phá. Chùa hiện còn lưu giữ và dùng kinh lá (kinh Phật giáo Tiểu thừa viết trên lá cây).

Những năm chiến tranh, do địa hình đồi núi hiểm trở nên vùng đất này là căn cứ cách mạng. Ngày nay, các di tích đó vẫn còn và là địa chỉ đỏ của du lịch về nguồn, như: Tức Dụp, Ô Tà Sóc… Những năm gần đây, khi cộng đồng du lịch có xu hướng trở về với du lịch văn hóa, trở về với thiên nhiên thuần khiết, Xà Tón xưa trở thành điểm đến, nhất là các đoàn "photo tour" hầu như tuần nào cũng có mặt.

Xà Tón nổi tiếng với hồ. Hồ Tà Pạ tạo thành do khai thác đá, để lại lòng hồ sâu gần 20 mét, nước trong xanh ở lưng chừng đồi. Dù chưa được khai thác du lịch như các hồ đá khác nhưng Tà Pạ nổi tiếng cả nước bởi vẻ đẹp hoang sơ và làn nước trong xanh quanh năm, bất kể mùa mưa hay nắng. Không chỉ là điểm đến của giới trẻ, hồ Tà Pạ còn là điểm chụp ảnh cưới độc đáo của các đôi uyên ương khắp miền Tây và cả thành phố Hồ Chí Minh. Hồ đẹp thứ hai vừa mới được hình thành là hồ thủy lợi nằm giữa Phụng Hoàng Sơn và đồi Tà Pạ: Soài Chek. Nước không xanh bằng hồ đá nhưng trên lòng hồ có nhiều cây khô (cây rừng chết gốc bị ngâm lâu ngày trong nước). Cùng với cảnh núi rừng hữu tình, những hàng cây khô tạo nên khung cảnh thơ mộng, khiến du khách, giới nhiếp ảnh đến đây là bấm mảy mỏi tay. Mùa này, hai bên bờ hồ lau trắng lao xao, càng hớp hồn du khách. Nhiều người bảo, Xà Tón trông cứ như tranh vẽ bởi còn vẻ thuần khiết của thiên nhiên- thứ quý giá đối với du lịch ngày nay. Gần đó là hồ Soài So, nguồn nước phục vụ sinh hoạt cho cả thị trấn, nằm dưới chân Phụng Hoàng Sơn, hay còn gọi là hồ Suối Vàng vì tích nước từ con suối cùng tên chảy từ núi xuống.

Ngoài hồ, xứ xa xôi này còn nổi tiếng với những cánh đồng lúa ruộng trên- tức những thung lũng giữa Phụng Hoàng Sơn và đồi Tà Pạ và giữa Tà Pạ với Thiên Cấm Sơn, bao quanh thị trấn nhỏ bé. Lên hai ngọn núi này hoặc triền đồi Tà Pạ, cánh đồng Xà Tón đẹp chẳng thua những cánh đồng nổi tiếng ở Tây Bắc. Ruộng trên do địa hình sát núi nên chỉ có thể tạo thửa nhỏ, đôi khi phải chia tầng bậc để tạo mặt phẳng trên ruộng, thuận tiện cho việc dẫn nước tưới tiêu. Vì thế, nhìn từ trên cao vào mùa lúa chín, những mảng màu xanh, vàng nhạt đến vàng đậm xen lẫn màu xanh của lá, màu đen của đá núi dưới bầu trời xanh biếc, đồng Xà Tón chẳng khác nào một bức tranh khổng lồ mang đến cuộc sống trù phú. Bởi thế, không ít những tấm cảnh chụp từ đồng Xà Tón đoạt giải thưởng lớn từ các cuộc thi nhiếp ảnh khu vực ĐBSCL và quốc gia.

Không có những cơ sở du lịch được đầu tư hoành tráng nhưng Xà Tón vẫn thu hút du khách bởi thiên nhiên hữu tình và nét độc đáo của địa hình đồi núi ngay giữa đồng bằng sông nước miền Tây.

Bài, ảnh: THỤY DU