ការចែកកេរមត៌កនិយាយរួម និងចែកកេរមត៌ក ជាកម្មសិទ្ធិប្រើប្រាស់ដីធ្លី កម្មសិទ្ធិផ្ទះ និងទ្រព្យសម្បត្តិផ្សេងៗជាប់ជាមួយដីនិយាយដោយឡែក បានច្បាប់បែងចែកយ៉ាងច្បាស់ ជាក់ស្ដែង។ ឆ្លងតាមរយៈនោះ ជួយឱ្យអ្នកទទួលមត៌ក ងាយស្រួលក្នុងការអនុវត្ត ជៀសវាងវិវាទដែលមិនគួរកើតមាន។
អ្នកមីងង្វៀងធីសៅ នៅក្រុងកឹងធើ បានធ្វើបែបបទរួចស្រេចទទួលមត៌កកម្មសិទ្ធិ
ប្រើប្រាស់ដីធ្លី។ (រូបជាឧទាហណ៍)
យោងតាមច្បាប់ មុននឹងចែកមត៌ក ជាកម្មសិទ្ធិប្រើប្រាស់ដីធ្លី កម្មសិទ្ធិផ្ទះនិងទ្រព្យសម្បត្តិផ្សេងៗជាប់ជាមួយដី តាមលិខិតបណ្តាំមត៌ក ឬតាមច្បាប់ ឬក៏តាមលិខិតបណ្តាំមត៌កផងតាមច្បាប់ផង ចាំបាច់ត្រូវកំណត់ច្បាស់កេរមត៌កដែលជាផ្ទះ ដីធ្លីក្នុងចំនួននៃទ្រព្យសម្បត្តិរួមជាមួយប្តីឬប្រពន្ធអ្នកដែលស្លាប់។
ប្រការ ១ មាត្រា ៦៥០ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណីឆ្នាំ ២០១៥ ចែងអំពីការចែកកេរមត៌កតាមច្បាប់នៅក្នុងករណីដូចខាងក្រោម៖ មិនមានលិខិតបណ្តាំមត៌ក; លិខិតបណ្តាំមត៌កមិនស្របច្បាប់; អ្នកទទួលមត៌កតាមលិខិតបណ្តាំមត៌កស្លាប់មុន ឬដំណាលគ្នានឹងអ្នកផ្តល់លិខិតបណ្តាំមត៌ក។ ស្ថាប័ន ឬអង្គការដែលមានសិទ្ធិទទួលមត៌កតាមលិខិតបណ្តាំមត៌ក មិនមានធរមាននៅពេលបើកមត៌ក។ល។
អ្នកដែលមានសិទ្ធិទទួលមត៌កតាមច្បាប់ ក៏ត្រូវបានច្បាប់កំណត់យ៉ាងជាក់ស្ដែង ច្បាស់លាស់។ អនុលោមតាមមាត្រា ៦៤៩ និងមាត្រា ៦៥១ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី ឆ្នាំ ២០១៥។ អ្នកទទួលមត៌កស្របច្បាប់ គឺជាអ្នកដែលត្រូវទទួលបានមត៌កនិងនៅក្នុងជួរត្រូវទទួលបានមត៌ក។ អ្នកត្រូវទទួលបានមត៌ក គឺជាអ្នកដែលមានទំនាក់ទំនងអាពាហ៍ពិពាហ៍ ជាប់សែលោហិត ឬទំនាក់ទំនងចិញ្ចឹម (ឪពុកម្តាយធម៌ និងកូនចិញ្ចឹម) ជាមួយអ្នកបន្សល់ទុកកេរមត៌ក។
ប្រការ ១ មាត្រា ៦៥០ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណីឆ្នាំ ២០១៥ ចែងថា ជួរដែលទទួលមត៌កទីមួយ រួមមាន៖ ប្រពន្ធ, ប្តី, ឪពុកម្តាយបង្កើត, ឪពុកម្តាយធម៌, កូនបង្កើតនិងកូនចិញ្ចឹមរបស់អ្នកស្លាប់; ជួរដែលទទួលមត៌កទីពីរ រួមមាន៖ ជីដូនជីតាខាងឪពុក, ជីដូនជីតាខាងម្តាយ, បងប្រុសស្រីនិងប្អូនបង្កើតរបស់អ្នកស្លាប់; ចៅបង្កើតរបស់អ្នកស្លាប់ ប៉ុន្តែអ្នកស្លាប់គឺជាជីដូនជីតាខាងឪពុក, ជីដូនជីតាខាងម្តាយ; ជួរដែលទទួលមត៌កទីបី រួមមាន៖ តាទួតយាយទួតខាងឪពុកនិងតាទួតយាយទួតខាងម្តាយរបស់អ្នកស្លាប់; អ៊ំ ពូ មីងបង្កើតខាងឪពុកនិងខាងម្តាយរបស់អ្នកស្លាប់; ក្មួយបង្កើតរបស់អ្នកស្លាប់ ប៉ុន្តែអ្នកស្លាប់គឺជាអ៊ំ ពូ មីងបង្កើតទាំងសងខាង; ចៅទួតរបស់អ្នកស្លាប់ ប៉ុន្តែអ្នកស្លាប់ គឺជាតាទួតយាយទួតខាងឪពុកនិងខាងម្តាយ។
យោងតាមប្រការ ២ មាត្រា ៦៥១ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណីឆ្នាំ ២០១៥ អ្នកដែលនៅក្នុងជួរទទួលមត៌កបន្ទាប់ អាចបានទទួលមត៌ក លុះត្រាតែគ្មាននរណាម្នាក់នៅក្នុងជួរទទួលមត៌កមុន ពីព្រោះបានស្លាប់អស់ គ្មានសិទ្ធិទទួលមត៌ក ត្រូវដកសិទ្ធិ ឬបដិសេធន៍មិនទទួលមត៌ក។ អ្នកទទួលមត៌កត្រូវបានទទួលកេរមត៌កស្មើភាគគ្នា។
មេធាវី ង្វៀងវ៉ាន់ទ្វឹង គណៈមេធាវីក្រុងកឹងធើ ផ្តល់អនុសាសន៍៖ “អ្នកដែលមានទ្រព្យសម្បតិ្ត ហើយចង់ទុកកេរមត៌កដល់កូនចៅ គួរតែត្រិះរិះនិងធ្វើលិខិតបណ្តាំមត៌ក ដោយមានការបែងចែកទ្រព្យសម្បត្តិជាក់ស្ដែង ច្បាស់លាស់ សម្រាប់កូនចៅរៀងៗខ្លួន។ មានតែរបៀបនេះទេ ទើបអាចជៀសវាងករណីវិវាទទាស់ទែងគ្នាដែលមិនគួរកើតមានក្នុងសាច់ញាតិ ព្រោះតែអ្នកស្លាប់មិនបានបន្សល់ទុកលិខិតបណ្តាំមត៌កក្នុងការសម្រេចចិត្តពីទ្រព្យសម្បត្តិ”៕
វ៉ាន់ទ្រៀង-លេងមី