វប្បធម៌-សិល្បៈ វប្បធម៌

03/04/2023 - 14:41

ការទន្ទឹងរង់ចាំល្ខោនយីកេអូរឡឹម

សិល្បៈល្ខោនយីកេរបស់ជនជាតិខ្មែរនៅឃុំអូរឡឹម ស្រុកទ្រីតូង ខេត្តអាងយ៉ាង បានដាក់បញ្ចូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីថ្នាក់ជាតិ កាលពីចុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២៣។ ព័ត៌មាននេះ បានផ្តល់ក្តីរំភើបចំពោះការទន្ទឹងរង់ចាំទស្សនាល្ខោនយីកេជាយូរណាស់មកហើយរបស់ប្រជាជននៅឃុំអូរឡឹម ដែលជាទម្រង់សិល្បៈដ៏ពិសេសរបស់ជនជាតិខ្មែរ តែកំពុងរងការសាបរលាបបន្តិចម្តងៗ។

ល្ខោនយីកេ ជាទម្រង់សិល្បៈដ៏ពិសេសម៉្យាងរបស់ជនជាតិខ្មែរនៅទ្រីតូង។ រូបៈ baodantoc.vn

មានយោបល់ខ្លះលើកឡើងថា សិល្បៈល្ខោនយីកេ របស់ខេត្តអាងយ៉ាង កើតមានមកជាង ២០០ ឆ្នាំមុនម៉្លេះ នាពេលលោក ង្វៀងវ៉ាន់ថ្វយ (ថ្វយង៉ុកហូវ) ទទួលព្រះរាជបញ្ជាស្តេចយ៉ាឡុង ជីកព្រែកទាំងពីរគឺព្រែកថ្វយហា និងហ្វិញតេ។ កាលនោះ ដើម្បីបម្រើការកម្សាន្តដល់អ្នកមកជីកព្រែក ក្រោយពីពេលធ្វើការងារនឿយហត់នោះ លោកង្វៀងវ៉ាន់ថ្វយ បាននាំក្រុមល្ខោនប៊ិញឌិញ មកពីស្រុកកំណើតរបស់គាត់ឱ្យសម្តែង។ សម័យនោះ បងប្អូនខ្មែរក៏ចង់បង្កើតក្រុមល្ខោនមួយដែលមានអត្តសញ្ញណជាតិរបស់ខ្លួនដែរ។ ដូច្នេះហើយ ល្ខោនយីកេ ដោយការគួបផ្សំរវាងរបាំនិងចម្រៀងរបស់ជនជាតិខ្មែររួមនឹងបែបបទសម្តែងនៃល្ខោនហាកបូ ប៊ិញឌិញ ក៏បានបង្កើតឡើង។ មានមតិខ្លះថា ទម្រង់សិល្បៈល្ខោនយីកេ គឺមានតែនៅស្រុកទ្រីតូងនិងទិញបៀងនៃខេត្តអាងយ៉ាងប៉ុណ្ណោះ។

លោកចៅសំបូរ នៅភូមិភឿកឡុក ឃុំអូរឡឹម ឱ្យដឹង៖ ល្ខោនយីកេ អាចសម្តែងបម្រើនៅទីធ្លាវត្តនាឱកាសថ្ងៃបុណ្យទានធំៗរបស់ជនជាតិខ្មែរ ដូចជា៖ បុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី បុណ្យសែនដូនតា បុណ្យអកអំបុក។ល។ ឬសម្តែងនៅព្រលានហាលស្រូវ បន្ទាប់ពីរដូវច្រូតកាត់រួច ដើម្បីបម្រើការកម្សាន្តរបស់មាមីង។ សាច់រឿងហាក់ដូចបានចាំមាត់និងបានផ្សព្វផ្សាយបន្តពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយជាភាសាខ្មែរ។ ក្រុមល្ខោនយីកេ នៅឃុំអូរឡឹម បានចងក្រងនិងសម្តែងឡើងវិញរឿងបុរាណៗចំនួន ១០ ដូចជា៖ រឿងយក្ខិណី រឿងទុំទាវ រឿងចន្ទបុប្ផា។ល។ ខ្លឹមសាររឿងទាំងនេះ សំដៅលើកកម្ពស់លក្ខណៈមនុស្សធម៌៖ ធ្វើល្អបានល្អ ធ្វើអាក្រក់បានអាក្រក់ … ក្រៅពីនេះ ក៏មានសាច់រឿង សម័យទំនើបផងដែរ ដើម្បីចូលរួមផ្សព្វផ្សាយ បង្ការទប់ស្កាត់ជំងឺគ្រុនឈាម ការពារព្រៃឈើ ការពារសុខភាព។ល។

លោកចៅសំបូរ អាយុ ៥៥ ឆ្នាំ ជាសមាជិកមួយរូបនៃក្រុមសិល្បៈយីកេអូរឡឹម បានរៀបរាប់៖ ដំណាកកាល “រីកចម្រើន” នៃសិល្បៈល្ខោនយីកេ គឺកាលគាត់នៅតូចៗ។ គាត់បានទស្សនាល្ខោនសម្តែងនៅក្នុងវត្តនិងមជ្ឈមណ្ឌលឃុំ… កាលនោះ គាត់មានអាយុប្រហែល ១៦-១៧ ឆ្នាំ គាត់ក៏សុំចូលលេង ហើយក៏បានអនុញ្ញាតឱ្យចូលរួមក្រុមសិល្បៈល្ខោនយីកេ។ កាលនោះ ក្រោយពីមួយថ្ងៃប្រកបការងារចិញ្ចឹមជីវិត សមាជិកក្នុងក្រុមក៏បានមកជួបជុំគ្នានៅផ្ទះលោកចៅម៉ែនសារ៉ាយ ដើម្បីហាត់សម។ សមាជិកខ្លះជាកសិករ ខ្លះរត់ម៉ូតូឌុប និងខ្លះលក់ដូរ ឬក៏ធ្វើជាងសំណង់... ប៉ុន្តែគ្រប់គ្នាបានចូលខ្លួនដើរតួអង្គនីមួយៗយ៉ាងល្អឥតខ្ចោះ។ កាលនោះ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ លោកចៅម៉ែនសារ៉ាយ ក្រុមសិល្បៈល្ខោនយីកេរឃុំអូរឡឹម បានតំណាងឱ្យខេត្តអាងយ៉ាង និងសហគមន៍ខ្មែរណាមបូ ដើម្បីចូលរួមសមោសរវប្បធម៌ និងសិល្បៈបណ្តាជនជាតិវៀតណាម នៅភូមិភាគនានាក្នុងទូទាំងប្រទេសនិងទទួលបានរង្វាន់ជាច្រើន… ប៉ុន្តែច្រើនឆ្នាំមកនេះ ចាប់តាំងពីលោកចៅម៉ែនសារ៉ាយ បានទទួលមរណភាព បូកផ្សំនឹងសមាជិកមួយចំនួនប្រឹងតែប្រកបរបររកទទួលទានចិញ្ចឹមជីវិត ម្ល៉ោះហើយ ខ្លះទៅទីក្រុងហូជីមិញ ប៊ិញយឿង ... ក្រុមបែករលែកក៏ឈប់ដំណើរការ។

***

ថ្ងៃដែលទៅផ្ទះលោកចៅសំបូរ ក្នុងដំណើររឿងយើងខ្ញុំបានដឹងថា គាត់គឺជាអ្នកប្រមូលផ្តុំសិល្បករ-ការនី រៀបចំហាត់សមសម្ដែង។ ដើម្បីស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធធ្វើសំណុំឯកសារស្នើទទួលស្គាល់សិល្បៈល្ខោនយីកេ ជាបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីថ្នាក់ជាតិ។ ដូច្នេះហើយ ពេលមានសេចក្តីប្រកាសពីលទ្ធផល គឺគាត់មានការរំភើបឥតឧបមា។ លោកចៅសំបូរ ចែករំលែក៖ “… បងប្អូនស្រឡាញ់សិល្បៈល្ខោនយីកេ មិនអាចលះបង់បានឡើយ។ ខ្ញុំស្ម័គ្រចិត្តដើរហៅ ដើរប្រមូលផ្តុំបងប្អូន ដើម្បីឱ្យទម្រង់សិល្បៈល្ខោនយីកេនេះបាន ”រស់រាន” ឡើងវិញ ហើយនេះមិនត្រឹមតែជាបំណងរបស់បងប្អូនក្នុងក្រុមប៉ុណ្ណោះទេ គឺថាជាក្តីបំណងរបស់ប្រជាជននៅឃុំអូរឡឹមទាំងអស់ ដែលធ្លាប់បានទស្សនាយើងខ្ញុំសម្តែងហោចណាស់ក៏ម្តងនោះឯង”៕

ថាញឡុង-ត្រឹងរ៉ូន

ចែករំលែកអត្ថបទ

ពាក្យគន្លឹះ