វប្បធម៌-សិល្បៈ វប្បធម៌

10/10/2025 - 07:07

ដើមកំណើតនិងអត្ថន័យវត្តខ្មែរបុរាណនៅទីក្រុងកឹងធើ

ទីក្រុងកឹងធើគឺជាក្រុងមានវត្តទក្ខិណនិកាយខ្មែរចំនួន១២០វត្ត ឈរលេខ២នៅតំបន់វាលរាបទន្លេគឺវឡុង។ វត្តមួយចំនួនបានកកើតរាប់រយឆ្នាំ ដែលមានប្រភពដើមទាក់ទងដល់រឿងនិទាននិងវត្ថុតាងដែលជានិមិត្តរូបតំណាងឱ្យវត្តទាំងនោះ។ ជាទូទៅវត្តខ្មែរទាំងអស់មានទីធ្លាធំទូលាយ មានដើមឈើធំៗធ្វើជាម្លប់ហើយមានភាពស្ងប់ស្ងាត់និងជិតស្និទ្ធជាមួយធម្មជាតិ។ រុក្ខជាតិធំៗនៅក្នុងវត្តនីមួយៗ តែងផ្សារភ្ជាប់អនុស្សាវរីយ៍របស់ពុទ្ធបរិស័ទនិងព្រះសង្ឃ ពេលខ្លះក៏ជាភ័ស្តុតាងបញ្ជាក់អោយប្រវត្តិសាស្ត្រ។

ដើមអម្ពិលមានអាយុកាលរាប់រយឆ្នាំ។

វត្តចម្ប៉ាមាននាមពេញគឺវត្តចម្ប៉ាវនារាម នាមនេះមានប្រភពពីឈ្មោះផ្កាចម្ប៉ាដែលដុះច្រើននៅតំបន់នោះតាមប្រសាសន៍របស់ព្រឹទ្ធាចារ្យមួយចំនួន វត្តចំប៉ាធ្លាប់បានកសាងនៅ៣កន្លែង កន្លែងកកើតវត្តដំបូងសព្វថ្ងៃនៅកន្លែងព្រះផុស ក្រោយមកព្រះចៅអធិការក្នុងជំនាន់នោះមួយអន្លើដោយព្រះសង្ឃនិងពុទ្ធបរិស័ទក៏បានរុះរើវត្តទៅកសាងថ្មីនៅភូមិត្នោត ក្នុងឆ្នាំ១៦៧៦ក៏បានផ្លាស់ទីតាំងវត្តកសាងនៅកន្លែងសព្វថ្ងៃ ព្រោះនៅទីនេះមានផ្កាចម្ប៉ាដុះច្រើនបានជាយកឈ្មោះផ្កានេះដាក់ឱ្យនាមវត្តតែម្តង។ តាមវប្បធម៌ពុទ្ធសាសនា ផ្កាចម្ប៉ាជានិមិត្តរូបឱ្យជីវិតថ្មី ការផ្តើមថ្មីល្អប្រសើរ។ ពេលវេលាកន្លងផុតទៅ បច្ចុប្បន្នដើមចម្ប៉ាមិនសូវមានច្រើនដូចមុនទៀតទេ នៅសល់តែចំនួនយ៉ាងតិច ដុះក្បែរកុដិព្រះសង្ឃប៉ុណ្ណោះ។

មកកាន់វត្តចម្ប៉ា ទោះបីជាអ្នកនៅក្នុងឬក្រៅទីក្រុង នៅបណ្តាឃុំឬភូមិផ្សេងៗ នរណាក៏ដឹងដើមអម្ពិលមានអាយុកាលរាប់រយឆ្នាំ ដែលផ្សារភ្ជាប់ជាមួយវត្តចម្ប៉ានេះដែរ។ តាមព្រះតេជគុណទ្រីវប៊ូន ព្រះចៅអធិការវត្តចម្ប៉ាវនារាមមានសង្ឃដីកា៖ តាំងពីព្រះអង្គនៅតូចគឺបានឃើញដើមអម្ពិលនេះធំបែកមែកសាខាត្រឈឹងត្រឈៃ។ ព្រឹទ្ធាចារ្យក្នុងភូមិស្រុកក៏និយាយថាពេលពួកគាត់ធំដឹងក្តីគឺឃើញដើមអម្ពិលនេះទៅហើយ ហើយនេះក៏ជាទីរក្សានូវអនុស្សាវរីយ៍របស់គ្រប់ជំនាន់ មកដល់សព្វថ្ងៃដើមអម្ពិល១ដើមនេះនៅតែខៀវល្អនិងផ្តល់ផ្លែរាល់ឆ្នាំ។

បើនិយាយអំពីអាយុកាលរបស់ដើមអម្ពិលនេះគឺគ្មានអ្នកណាហ៊ានអះអាងថាប៉ុន្មានឆ្នាំ ព្រោះគ្មានពេលវេលាកំណត់ច្បាស់លាស់។ ព្រះតេជគុណទ្រីវប៊ូន ព្រះចៅអិការវត្តចម្ប៉ាឃុំភូតឹង ទីក្រុងកឹងធើបានឱ្យដឹង៖ ដើមអម្ពិលបានទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរនិងអ្នកស្រាវជ្រាវជាច្រើនមកស្វែងយល់ ប៉ុន្មានឆ្នាំមុន មានក្រុមស្រាវជ្រាវមកពិនិត្យអាយុកាលរបស់ដើមអម្ពិលហើយពួកគេបានកំណត់ថា ដើមអម្ពិលនេះមានអាយុកាលជាង៧០០ឆ្នាំហើយ។ ដើមអម្ពិលមានកម្ពស់ប្រហែល៣០ម៉ែត្រ ទំហំដើម៥នាក់ឱបទើបជុំ។ រាល់ថ្ងៃនៅក្រោមម្លប់ដើមអម្ពិលមានកុមារា កុមារីមកលេងនិងបេះផ្លែហូប ប្រជាជននៅជិតនេះ ពេលណាត្រូវការស្លម្ជូរឬខត្រីគឺតែងមកទីនេះបេះ។ ជាពិសេស នៅក្រោមគល់ឈើជាទីដែលព្រះសង្ឃអានសៀវភៅ រៀនធម៌និងអ្នកស្រុកអង្គុយជជែកគ្នា។

ដោយមានផ្ទៃដីជិត៥ហិកតា វត្តចម្ប៉ាវនារាមមានបណ្តាសំណង់យ៉ាងស្កឹមស្កៃនិងស្រស់ស្អាត ពិសេសបំផុតគឺព្រះវិហារកសាងលើខឿនគ្រឹះខ្ពស់ជាងផ្ទៃដី១ម៉ែត្រនិងមានដំបូលជាជាន់។ ចំណុចប្លែកជាងវត្តខ្មែរដទៃគឺនៅទិសទាំង៤ របស់ព្រះវិហារមានដាក់តាំងសត្វទេព៤គូខុសពីគ្នា។ ក្នុងទសវត្សរ៍៥០ដល់៨០នៃសតវត្សរ៍ ទី២០ វត្តចម្ប៉ាល្បីល្បាញពីការអប់រំដោយមានការបើកសាលាបង្ហាត់បង្រៀនភាសាបាលី រាល់ឆ្នាំបណ្តុះបណ្តាលព្រះសង្ឃ អាចារ្យជាច្រើន ពេលលាចាកសិក្ខាបទបានក្លាយជាបញ្ញវន្ត មានការគប់វល់ជាច្រើនឱ្យប្រទេសជាតិ។ មកដល់សព្វថ្ងៃ ការងាររក្សាភាសានិយាយ និងជីវភាពវប្បធម៌របស់ជនរួមជាតិតែងបានវត្តយកចិត្តទុកដាក់ដោយវិធីបើកថ្នាក់ពុទ្ធិកៈជារៀងរាល់ឆ្នាំបានព្រះសង្ឃនិមន្តមកសិក្សាផងដែរ។

ព្រះវិហារវត្តមហាទប់។

វត្តសិរីតេជោមហាទប់បានផ្តើមកសាងពីឆ្នាំ១៥៦៩ ស្ថិតនៅសង្កាត់ភូឡើយ បានគេដឹងស្គាល់គឺជាវត្តទេសចរណ៍ដ៏ល្បីល្បាញ ទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរក្នុងនិងក្រៅប្រទេសមកទស្សនា។ ព្រោះនៅវត្តនេះមានសត្វជ្រឹងរាប់ពាន់ក្បាលរស់នៅលើដើមឈើក្នុងវត្ត ទើបមានឈ្មោះជាភាសាវៀតណាមហៅថាជួយើយ (មានន័យថាវត្តជ្រឹង)។ ក្នុងបរិវេណវត្តមានដើមឈើធំៗយ៉ាងច្រើនមានម្លប់ត្រឈឹងត្រឈៃបង្កជាជម្រករបស់សត្វជ្រឹងជាច្រើន។

វត្តនេះមិនត្រឹមតែល្បីព្រោះមានសត្វជ្រឹងរស់នៅច្រើនប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងមានស្ថាបត្យកម្មពិសេសនៃវត្តបុរាណ។ លក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះវិហារវត្តមហាទប់ ទោះជាមានអាយុកាលជាងរយឆ្នាំទៅហើយក៏នៅតែរក្សាបានលក្ខណៈបុរាណរបស់ខ្លួន នេះក៏ជាប្រជុំនៃសិល្បៈវប្បធម៌តាំងពីចម្លាក់ដល់គំនូរ បានសិប្បករទាំងឡាយឆ្លាក់និងគូរដោយផ្ចិតផ្ចង់និងរស់រវើក។ ឆ្នាំ១៩៩៩ វត្តមហាទប់បានក្រសួងវប្បធម៌កីឡានិងទេសចរណ៍ទទួលស្គាល់ជាបេតិកភណ្ឌប្រវត្តិសាស្ត្រវប្បធម៌ថ្នាក់ជាតិ។ នោះគឺជាក្តីមោទនៈរបស់ព្រះសង្ឃនិងមាមីងពុទ្ធបរិស័ទក្នុងចំណុះជើងវត្ត។

ដើម្បីរក្សានិងអភិរក្សអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ជនជាតិ វត្តមហាទប់បានបង្កើតក្រុមភ្លេងប្រពៃណី ក្រុមភ្លេងពិណពាទ្យនិងបើកថ្នាក់បង្រៀនរាំឱ្យកូនក្មួយ។ ក្រៅពីនេះ វត្តនៅទាំងជាកន្លែងបណ្តុះបណ្តាលបញ្ញវន្តសង្ឃមិនត្រឹមតែយល់ជ្រៅជ្រះអំពីពុទ្ធសាសនាហើយនេះក៏ជាបញ្ញវន្តគប់វាល់ឱ្យសង្គម។ ទន្ទឹមនឹងនោះ វត្តនៅទាំងបើកថ្នាក់បង្រៀនឆ្លាក់ឱ្យយុវជនខ្មែរមានតម្រូវការរៀន ហើយមានសិប្បករជាច្រើនបានជោគជ័យពីថ្នាក់រៀននេះ។ ដោយស្ថាបត្យកម្មពិសេសវត្តមហាទុបមិនត្រឹមតែជាកន្លែងប្រតិបត្តិសាសនាប៉ុណ្ណោះទេ ជាងនោះទៅទៀតគឺជាផ្នែកមួយមិនអាចខ្វះបានក្នុងឃ្លាំងវប្បធម៌នៅណាមបូ។ ការអភិរក្សទស្សនីយភាពធម្មជាតិ រក្សាបរិស្ថានរស់នៅរបស់ហ្វូងជ្រឹងនិងអភិរក្សសំណង់បុរាណគឺជាភារកិច្ចសំខាន់ដើម្បីវត្តមហាទប់ជាកន្លែងទេសចរណ៍ពិសេសដែលទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជិតឆ្ងាយ៕

ហ្វាងយីវ - អិនទ្វឹង

ចែករំលែកអត្ថបទ

ពាក្យគន្លឹះ