វប្បធម៌-សិល្បៈ វប្បធម៌

09/10/2025 - 08:11

អត្ថន័យនិងដើមកំណើតនៃពិធីបុណ្យសែនដូនតា

ពិធីបុណ្យសែនដូនតាឬបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ បានប្រារព្ធនៅថ្ងៃ១៥រោចខែភទ្របទ (ចន្ទគតិ) ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ បុណ្យនេះបានចាត់ទុកជាបុណ្យធំមួយក្នុងចំណោមបុណ្យធំៗទាំងបីរបស់ជនរួមជាតិខ្មែរ។ នេះជាឱកាសឱ្យកូនចៅរំលឹកនឹកគុណនិងឧទ្ទិសបុណ្យកុសលដល់បុព្វការរីជន ដែលចែកឋានទៅហើយ និងដើម្បីសម្តែងនូវការដឹងគុណចំពោះមាតាបិតានិងជីដូនជីតាអ្នកមានឧបការគុណចំពោះខ្លួនដែលជាប្រពៃណីដ៏វិសេសវិសាលរបស់ជនជាតិ។

ព្រះសង្ឃទទួលភត្តក្នុងថ្ងៃបុណ្យភ្ជុំ។

ដើមកំណើតនៃពិធីបុណ្យសែនដូនតា៖ អ្នកទាំងឡាយតែងដឹងថាពិធីបុណ្យសែនដូនតាឬភ្ជុំបិណ្ឌនេះមានដើមកំណើតពីព្រះពុទ្ធសាសនា ដែលទាក់ទងដល់រឿងព្រះបាទពិម្ពិសារដែលជាព្រះរាជានៃនគររាជគ្រឹះមានញាតិពីបុព្វជាតិដោយអាស្រ័យធ្វើបាបកម្ម ពេលស្លាប់បានកើតជាប្រេត ទើបព្រះបាទពិម្ពិសារបានធ្វើមហាទាននិមន្តព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ និងព្រះភិក្ខុដើម្បីឧទ្ទិសបុណ្យកុសលដល់ប្រេតទាំងនោះឱ្យបានចាកផុតអំពីសេចក្តីស្រេកឃ្លានហើយបានកើតក្នុងសុគតិភព។

ប៉ុន្តែ ពេលស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិនៃសាសនា និងវប្បធម៌ខ្មែរ មានអ្នកស្រាវជ្រាវជាច្រើន បានសន្និដ្ឋានថាពិធីបុណ្យសែនដូនតាឬ បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនេះមានដើមកំណើតពីព្រហ្មញ្ញសាសនាគឺជាសាសនាមានឥទ្ធិពលខ្លាំងក្លានៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលមានឈ្មោះ ហៅថាពិធី “ស្រាទ្ធ”។ ក្នុងប្រព័ន្ធជំនឿនោះ បណ្តាពិធីកិច្ចរំលឹកគុណបុព្វការីជន សែនព្រេនដូនតាបានកើតឡើងជាយូរមកហើយ ហើយមានតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងជំនឿរបស់ជនជាតិខ្មែរ។

ពិធីបុណ្យសែនដូនតាគឺជាលទ្ធផលនៃដំណើរការលាយបញ្ចូលគ្នារវាងសាសនាទាំង២ ដែលមានប្រភពដើមពីពិធីកិច្ចរបស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ហើយបានបម្លែងដែលមានពិធីកិច្ចតាមបែបព្រះពុទ្ធសាសនា។

ដំណើរការនៃពិធីបុណ្យ មុនថ្ងៃបុណ្យសែនដូនតាឬថ្ងៃភ្ជុំ ចាប់ផ្តើមពីថ្ងៃ១រោចដល់ថ្ងៃ១៤រោចខែភទ្របទ នៅតាមបណ្តាវត្តគេចែកចេញជា១៤វេនដើម្បីឱ្យពុទ្ធបរិស័ទនៅតាមបណ្តាភូមិកាន់បិណ្ឌ។ ក្នុងប៉ុន្មានថ្ងៃកាន់បិណ្ឌនោះ មាមីងពុទ្ធបរិស័ទមកវត្ត ដើម្បីបោះបាយបិណ្ឌនិងវេរចង្ហាន់ប្រគេនព្រះសង្ឃ។ តាមសង្ឃដីកាព្រះតេជគុណ លីថាញ់គង់នៅវត្តព្រែកអណ្ដើក ឃុំញូយ៉ា ទីក្រុងកឹងធើមានសង្ឃដីកា៖ ក្នុងពេលដែលពុទ្ធបរិស័ទបោះបាយបិណ្ឌ ព្រះសង្ឃនឹងសូត្របរាភវសូត្រទាំងបាលីនិងប្រែការសូត្រធម៌នេះគឺ ដើម្បីឱ្យបរិស័ទដឹងដើមហេតុនៃសេចក្តីវិនាសទាំងឡាយដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់សម្តែងហើយឱ្យយើងទាំងឡាយជៀសវាងនូវប្រការទាំងនោះ។

ពុទ្ធបរិស័ទត្រៀមបោះបាយបិណ្ឌក្រោមការណែនាំរបស់គ្រូអាចារ្យ។

មុនថ្ងៃបុណ្យភ្ជុំនៅតាមគ្រួសារនីមួយត្រៀមអង្ករដំណើប សណ្តែក សាច់ជ្រូក ស្លឹកចេក។ល។ ដើម្បីវេចនំអន្សមជ្រូក នំទៀន និងធ្វើនំផ្សេងទៀតដើម្បីយកទៅប្រគេនព្រះសង្ឃនិងជូនជីដូនជីតានិងឳពុកម្តាយ។ ក្នុងថ្ងៃកាន់បិណ្ឌវត្ថុដែលមិនអាចខ្វះបានគឺបាយបិណ្ឌនិងបាយបត្តបូរ។ ព្រះតេជគុណលីថាញ់មានសង្ឃដីកាបន្ថែម៖ បាយបត្តបូរគឺបាយសម្រាប់បំពេញបាត្រ គឺបាយដែលពុទ្ធបរិស័ទយកបម្រុងនឹងថែមក្រែងព្រះសង្ឃខ្វះខាតឆាន់មិនគ្រាន់ ហើយឧទិ្ទសផលបុណ្យសម្រាប់បំពេញផលឱ្យប្រេតនិងបុព្វការីជនដែលបានចែកឋានទៅហើយ។ ចំណែកបាយបិណ្ឌ ទោះបីហៅថាបាយដូច្នេះមែនប៉ុន្តែក៏អាចជានំនែកឬផ្លែឈើដាក់ក្នុងកន្ទោងសម្រាប់ឱ្យប្រេតដែលគេដាក់នៅតាមខឿនព្រះវិហារ។ ពិធីកិច្ចនេះក៏ផ្តើមមកពីពិធីស្រាទ្ធរបស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា។ តាមទ្រឹស្តីព្រះពុទ្ធសាសនា បុគ្គលដែលបានចែកឋានទៅហើយអាចទទួលបានផលបុណ្យដែលញាតិឧទ្ទិសឱ្យ លុះត្រាតែបានធ្វើទានចំពោះអ្នកមានសីល បើគ្រាន់តែសែនព្រេនទេអ្នកដែលស្លាប់ទៅហើយ នោះមិនអាចទទួលបាននោះទេ។

ពេលព្រឹកនិងថ្ងៃត្រង់ថ្ងៃ១៥រោចខែភទ្របទ ពុទ្ធបរិស័ទនឹងនាំគ្នាទៅវត្តវេរភត្តប្រគេនព្រះសង្ឃនិងឧទ្ទិសបុណ្យកុសល ជូនចំពោះបុព្វការីជនដែលបានចែកឋានទៅហើយដោយសេចក្តីដឹងគុណចំពោះលោកទាំងឡាយ។ ក៏ក្នុងថ្ងៃនោះដែរ គេធ្វើពិធីសែនដូនតានៅតាមគេហដ្ឋាន។ សំណែនរួមមានបាយ ម្ហូប ចំណី ផ្លែឈើ ស្រា បារី។ល។ សមាជិកក្នុងក្រុមគ្រួសារ មកជួបជុំអុជធូបសុំបុព្វការីជនជួយចម្រុងចម្រើន ឱ្យរកស៊ីមានបាននិងមានសេចក្តីសុខ។

ថ្ងៃ១កើតខែអស្សុជគឺថ្ងៃសែនជូនដំណើរដូនតា គេយកធាងឬដើមចេកធ្វើជាក្បូន និងដាក់សំណែនមួយមុខបន្តិចៗហើយបណ្តែតតាមបឹងបួរនៅក្បែរផ្ទះ។ ទំនៀមនេះ ផ្តើមចេញពីលក្ខណៈការរស់នៅរបស់ជនរួមជាតិខ្មែរដែលរស់នៅក្បែរព្រែកទន្លេ ហើយទូកគឺជាមធ្យោបាយធ្វើដំណើរសំខាន់របស់ជនជាតិខ្មែរនៅក្នុងសម័យមុន ទើបជាជំនឿដែលគេជឿថាដូនតាត្រឡប់ទៅភពរបស់ខ្លួនបានលុះត្រាតែធ្វើដំណើរតាមទឹក។

តាមរយៈពិធីបុណ្យសែនដូនតា យើងអាចឃើញថានេះមិនត្រឹមតែជាឱកាសដើម្បីឱ្យកូនចៅសម្តែងនូវការដឹងគុណចំពោះអ្នកមានគុណប៉ុណ្ណោះទេ ហើយថែមទាំងឆ្លុះបញ្ចាំងនូវការរួមបញ្ចូលដ៏ប៉ិនប្រសប់របស់ដូនតារវាងជំនឿដើមនៃព្រហ្មញ្ញសាសនានិងព្រះពុទ្ធសាសនា ជាងនោះទៀតបានបង្ហាញនូវតម្លៃនៃសីលធម៌របស់ជនរួមជាតិខ្មែរក្នុងការតបគុណនិងជឿលើកម្មផល ដែលជាមូលដ្ឋាននៃទ្រឹស្តីរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា។ ជាពិសេសទៀត ពិធីបុណ្យនេះក៏ជាឱកាសដើម្បីរឹតបន្តឹងចំណងសាមគ្គីភាពក្នុងសហគមន៍ភូមិស្រុក។ បណ្តាតម្លៃវប្បធម៌នោះគឺជាកត្តាញ៉ាំងឱ្យសហគមន៍ជនរួមជាតិខ្មែររក្សាបានអត្តសញ្ញាណរបស់ជនជាតិច្រើនជំនាន់៕

វឌ្ឍា

ចែករំលែកអត្ថបទ

ពាក្យគន្លឹះ