Đường đến Đất Mũi quả là diệu vợi. Đi tàu cao tốc từ thành phố Cà Mau (tỉnh Cà Mau) đến đây mất hai tiếng đồng hồ vì phải vượt 120 cây số đường sông. Còn đường xe thì xa "dữ thần", như cách nói của người địa phương. Quốc lộ 1A đoạn từ thành phố Cà Mau đi Đất Mũi, đến thị trấn Năm Căn là dứt. Tại đây, phải mướn ca-nô hoặc tàu cao tốc để đi tiếp. Ca-nô khứ hồi 2,5 triệu đồng; tàu cao tốc khứ hồi giá 1,2 triệu đồng. Ca- nô chạy 1 giờ còn tàu cao tốc thêm 15 phút nữa là tới Đất Mũi.

Tàu rời thị trấn Năm Căn, vẹt nước lướt ào ào trên con sông Cửa Lớn. Sông Cửa Lớn có tên chữ Đại Môn Giang, là một con kinh dài 58km. Dù rộng chỉ 600m nhưng con sông nầy lúc nào cũng khiến người đi ca-nô hay tàu cao tốc lo âu với cái sự mênh mông, "hung dữ" của nó. Có lẽ sông Cửa Lớn là con sông duy nhất ở Việt Nam nối hai vùng biển: ra biển Đông ở cửa Bồ Đề và biển Tây ở cửa Mũi Ông Trang, gần mũi Cà Mau. Dù nối hai biển Đông và Tây nhưng Cửa Lớn là con sông nước lợ vì có ba con sông nhỏ (sông Đầm Dơi, sông Đầm Cùng và sông Cái Ngang) đổ nước ngọt vào. Sông Cửa Lớn là nơi ngư dân khai thác thủy sản nước lợ nên tàu thuyền phải lướt qua nhiều hàng đáy cắm trên sông. Đáy cắm được hình thành ở những đoạn nước sâu vừa phải. Người ta dùng gỗ cây kè lớn, dài trên 30m, cắm sâu xuống lòng sông, giăng thành hàng ngang rồi dùng dây néo vào nhau. Khi nước ròng thì thả lưới bắt tôm, cá.

Sông Cửa Lớn từ Năm Căn đến mũi Cà Mau là nơi nước chảy rất mạnh và nguy hiểm. Nước trong xanh. Chẳng thấy giề lục bình nào như đặc trưng sông nước miền Tây. Tàu cao tốc vượt qua những địa danh lạ lẫm như sông Ông Linh, biển Cá Mòi... Rồi thì rừng đước dày đặc trải ra trước mắt. Vậy là vô tới Vườn quốc gia Mũi Cà Mau thuộc xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển.

Ngày 26-5-2013, cùng với Cù Lao Chàm, Vườn quốc gia Mũi Cà Mau được UNESCO đưa vào danh sách các khu dự trữ sinh quyển. Ngày 13-4-2013, Ban thư ký Công ước Ramsar thế giới trao bằng chứng nhận Vườn quốc gia Mũi Cà Mau trở thành khu Ramsar thứ 2088 của thế giới, thứ 2 tại ĐBSCL và thứ 5 của Việt Nam.

Rừng đước mũi Cà Mau xanh um, được người ta ví là "tấm áo choàng xanh bao quanh mũi Cà Mau" với hàng trăm cây số toàn mắm, đước, sú, vẹt... Người địa phương có câu: "Mắm đi trước, đước theo sau, tràm theo sát". Còn tác giả Đào Anh Dũng thì phân tích rành rọt hơn: "Cây mắm là loại cây tiên phong cư ngụ sớm nhất trên bãi bồi. Rễ mắm phát triển nhiều dạng tua tủa đâm thẳng lên không, mặt đất trông như một rừng chông dày đặc… Sau cây mắm là cây đước. Cây đước mới chính là linh hồn của rừng ngập mặn Cà Mau. Cây đước theo sau cây mắm trên bãi bồi giữ cho đất rắn dần, và cứ thế..." ("Cà Mau- Đất và người", trang 34, Sở Thương mại và Du lịch Cà Mau, 2002).

Mũi Cà Mau hướng về phía Tây, thuộc địa phận xóm Mũi, xã Đất Mũi. Không khí mát mẻ, thanh sạch bao trùm. Thích nhất là lên đứng trên đài quan sát cao 21m thấy toàn cảnh mũi đất thiêng liêng của Tổ quốc. Bên trái, thấp thoáng trong rừng đước trăm mái nhà ngư dân xóm Mũi. Biển Đông bao la bị "chặn" lại bởi Hòn Khoai nổi tiếng, cách chừng 15 hải lý. Đây là cụm đảo đẹp gồm Hòn Tượng, Hòn Sao, Hòn Khô, Hòn Đồi Mồi... và Hòn Khoai lớn nhất (rộng 4 cây số vuông) và cao nhất (318m), là nơi có ngọn hải đăng quan trọng của khu vực biển Đông và vịnh Thái Lan. Nhìn bên phải, mũi Cà Mau "như một mũi thuyền" như Xuân Diệu ví von, vươn ra giữa bao la xanh của rừng đước và vịnh Thái Lan. Vì là nơi giáp mặt biển cả hai phía Đông và Tây nên mũi Cà Mau là nơi mỗi ngày người ta đều có dịp chứng kiến cảnh mặt trời mọc và lặn trên biển.

Đến đây, tôi cũng như bao du khách khác, hăm hở ghé thăm cột mốc tọa độ quốc gia, nơi được xem là mảnh đất cực Nam nước Việt. Và đâu chỉ thế. Ba mặt giáp biển, mũi Cà Mau là nơi tiếp giáp của hai dòng hải lưu Bắc- Nam và Tây- Nam với hai chế độ thủy triều khác nhau, tạo nên một vùng lắng đọng phù sa rộng lớn hàng chục ngàn héc-ta. Mỗi năm đất lấn ra biển hàng trăm thước. Điều này thấy rõ những khi thủy triều xuống: bãi bồi hiện ra, dài hàng 4- 5 cây số. Du khách đến đây đều muốn có tấm hình lưu niệm trước biểu tượng mũi Cà Mau với hình chiếc tàu căng phồng cánh buồm lướt gió ra khơi.

Đến mũi Cà Mau, buổi trưa, du khách thường ghé nhà hàng thủy tạ, nơi phục vụ các món hải sản tươi ngon. Ngồi trong ngôi nhà bát giác nối với đất liền bằng một chiếc cầu, thưởng thức làn gió mát mặn mòi từ biển cùng những hải sản tươi ngon là kỷ niệm ngọt ngào. Nhưng kỷ niệm khó quên là từ "cửa rừng" đi trên chiếc cầu xi măng cốt sắt ngoằn ngoèo luồn vào rừng sâu với đước là đước bao quanh, mát rượi.

Bài, ảnh : PHÙ SA LỘC