Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) cho biết: Lãnh đạo Bộ Y tế và đại diện một số Viện nghiên cứu đã có buổi làm việc cùng Giáo sư Scott O’Neil (Đại học Monash, Úc), Giám đốc Chương trình Loại trừ sốt xuất huyết toàn cầu  để bàn kế hoạch triển khai mở rộng thí điểm ứng dụng muỗi Wolbachia để phòng sốt xuất huyết ở một số địa phương khu vực phía Nam của Việt Nam trong những năm tới.

Sốt xuất huyết đang là vấn đề y tế công cộng

Cục Y tế dự phòng nêu rõ: Bệnh sốt xuất huyết Dengue hiện nay đang là vấn đề y tế công cộng mang tính toàn  cầu và được Tổ chức y tế thế giới (WHO) đánh giá là một trong những bệnh do véc tơ truyền quan trọng nhất. Bệnh lưu hành ở hơn 100 quốc gia với hàng trăm triệu ca mắc hàng năm.

Tại Việt Nam, bệnh sốt xuất huyết cũng đang là vấn đề y tế công cộng rất lớn. Bệnh gây dịch ở cả 4 khu vực: Bắc, Trung, Nam và Tây Nguyên với số mắc hàng năm lên tới vài chục nghìn trường hợp. Đặc biệt năm 2017, dịch sốt xuất huyết đã bùng phát ở nhiều tỉnh, thành và kéo dài trong nhiều tháng với tổng số ca mắc cao hơn nhiều so với năm trước, cụ thể như Hà Nội.

Đến tháng 9-2017, Hà Nội có gần 25.000 ca mắc sốt xuất huyết (SXH), trong đó 7 trường hợp đã tử vong. Thành phố tiếp tục phát động chiến dịch cao điểm phòng, chống dịch bệnh SXH, vệ sinh môi trường, phun thuốc diệt muỗi, diệt lăng quăng bọ gậy… tại tất cả các trường học trên địa bàn.

Bệnh sốt xuất huyết lây truyền qua muỗi vằn Aedes aegypti, là loại muỗi hiện đang lưu hành ở hầu hết các tỉnh/thành phố ở Việt Nam. Hiện nay, công tác phòng chống dịch gặp rất nhiều khó khăn vì chưa có vắc xin phòng bệnh cũng như chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Biện pháp phòng chống chủ yếu là dựa vào kiểm soát muỗi truyền bệnh.

Nước ta hiện lưu hành 4 tuýp vi rút sốt xuất huyết. Bệnh không có miễn dịch chéo nên một người có thể mắc nhiều tuýp. Miễn dịch của bệnh không bền vững suốt đời nên một người có thể mắc bệnh nhiều lần trong đời. Người bệnh cũng sẽ trở thành nguồn lây nếu muỗi đốt người bệnh rồi đốt sang người khỏe mạnh. Do đó, người dân không nên chủ quan với căn bệnh này.

Nuôi muỗi vằn mang vi khuẩn Wolbachia

Dự án Hướng tới loại trừ sốt xuất huyết tại Việt Nam nhấn mạnh: Để góp phần đạt hiệu quả cao hơn trong phòng chống muỗi truyền bệnh, nhiều biện pháp khác nhau đang được nghiên cứu, đánh giá. Một trong những biện pháp có nhiều triển vọng đã được thực hiện thí điểm tại đảo Trí Nguyên, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa là nuôi muỗi vằn của địa phương để chúng mang vi khuẩn Wolbachia rồi thả vào môi trường.

Wolbachia là loại vi khuẩn tự nhiên có trong tế bào của khoảng 60% loài côn trùng sống gần gũi xung quanh con người như ruồi giấm, châu chấu, bướm, chuồn chuồn… và cả một số loài muỗi thường đốt người (nhưng muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết thì lại không có vi khuẩn này).

Qua nhiều năm nghiên cứu, các nhà khoa học trên thế giới đã thành công trong việc cấy vi khuẩn Wolbachia vào muỗi vằn và chứng minh được rằng trong cơ thể muỗi vi khuẩn này có khả năng ức chế sự phát triển của vi rút Dengue (gây bệnh sốt xuất huyết), vi rút Zika và một số loại vi rút khác truyền qua muỗi, từ đó làm giảm nguy cơ lây truyền vi rút gây bệnh sang người.

Một đặc điểm rất có ích là vi khuẩn Wolbachia được muỗi cái truyền qua trứng sang thế hệ sau, trong khi muỗi đực mang Wolbachia nếu cặp đôi với muỗi cái tự nhiên thì sẽ sinh ra trứng “ung”, do đó duy trì hiệu quả lâu dài nhờ quá trình cặp đôi, sinh sản tự nhiên, mà không làm tăng số lượng muỗi ở cộng đồng. 

Phương pháp này có triển vọng mang lại lợi ích to lớn, giúp khống chế một cách chủ động, lâu dài bệnh sốt xuất huyết và Zika. Việc thả muỗi ở thực địa (trong cộng đồng dân cư) đã được triển khai ở Úc (từ 2011), Việt Nam (2013), Indonesia, Brazil và Colombia (2014). Kết quả đạt được ở các nước đều cho thấy đây là một phương pháp an toàn.

Theo báo cáo của Cục Y tế dự phòng, tại Việt Nam, nhóm nghiên cứu của Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương đã cùng các nhà khoa học Australia nuôi thành công dòng muỗi Aedes aegypti của địa phương mang vi khuẩn Wolbachia (muỗi được bắt từ đảo Trí Nguyên). 

Kết quả giám sát dịch tễ các năm gần đây cho thấy trong khi số ca mắc sốt xuất huyết ở thành phố Nha Trang và tỉnh Khánh Hòa đều ở mức rất cao, thì riêng ở đảo Trí Nguyên từ khi kết thúc thả muỗi Wolbachia năm 2014 đến nay chưa xảy ra bất cứ ổ dịch sốt xuất huyết tập trung nào.

Vào tháng 8-2016, kết quả nghiên cứu thí điểm ứng dụng muỗi mang vi khuẩn Wolbachia trên đảo Trí Nguyên đã được Bộ Y tế nghiệm thu về tính an toàn, khả năng ức chế vi rút Dengue của muỗi Wolbachia và sự ủng hộ của cộng đồng.

Hiện nay, Dự án Hướng tới loại trừ sốt xuất huyết tại Việt Nam đang xin phép các cấp có thẩm quyền để triển khai bước tiếp theo là thí điểm thả muỗi Wolbachia trên một khu vực thực địa hẹp ở thành phố Nha Trang đất liền, dự kiến từ cuối năm 2017…

THU PHƯƠNG (TTXVN)