Chất thải rắn không những ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe con người mà còn gây mất vẻ mỹ quan, ảnh hưởng gián tiếp tới môi trường văn hóa- xã hội - kinh tế. Chính vì vậy, công tác quản lý, xử lý chất thải rắn, trong đó có chất thải từ vật liệu nhựa luôn được quan tâm hàng đầu. Tại TP Cần Thơ, hội thảo hướng tới những dòng sông không rác thải nhựa ở Việt Nam - Công viên sử dụng vật liệu tái chế tại TP Cần Thơ đưa ra sáng kiến mới thu gom và tái chế rác thải nhựa, góp phần bảo vệ môi trường.

Xử lý rác thải -  còn khó khăn

Theo số liệu từ Sở Xây dựng TP Cần Thơ và các quận, huyện, tổng khối lượng chất thải rắn sinh hoạt được thu gom và xử lý trên địa bàn thành phố khoảng 650 tấn/ngày. Lượng chất thải này chủ yếu xử lý tại các khu xử lý chất thải rắn trên địa bàn, gồm: khu xử lý chất thải rắn quận Ô Môn (công suất thiết kế 500 tấn/ngày, công suất thực tế khoảng 250 tấn/ngày); khu xử lý chất thải rắn huyện Cờ Đỏ (công suất thiết kế 100 tấn/ngày, công suất thực tế khoảng 75 tấn/ngày) và khu xử lý chất thải rắn quận Thốt Nốt (công suất thiết kế 80 tấn/ngày, công suất thực tế khoảng 40 tấn/ngày). Trong năm 2017, khu xử lý chất thải rắn huyện Thới Lai đã khởi công xây dựng tại xã Trường Xuân, diện tích khoảng 20ha với công suất thiết kế 400 tấn/ngày và có sử dụng công nghệ đốt phát điện. Đối với công tác thu gom xử lý chất thải rắn công nghiệp, chất thải nguy hại, các doanh nghiệp trên địa bàn tự liên hệ các đơn vị có chức năng thu gom, xử lý chất thải phát sinh tại cơ sở.

Rạch Cái Khế, quận Ninh Kiều, là nơi sẽ lắp đặt hệ thống thu gom rác thải. Ảnh: TUYẾT TRINH

Với quan điểm xem bảo vệ môi trường là nội dung trọng tâm, xuyên suốt trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, TP Cần Thơ luôn chú trọng tìm kiếm các giải pháp quản lý, xử lý chất thải. Từ đó, công tác quản lý, xử lý chất thải rắn trên địa bàn thời gian qua đã đạt được một số kết quả đáng kể. Chẳng hạn, hình thành nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt bằng công nghệ đốt tại quận Ô Môn và huyện Cờ Đỏ. Qua đó, giúp tiết kiệm được nguồn quỹ đất, giảm thiểu việc chôn lấp và xử lý các vấn đề do chôn lấp… Tuy nhiên, trong quá trình xây dựng và phát triển đô thị, TP Cần Thơ gặp không ít khó khăn trong lĩnh vực xử lý chất thải rắn. Ông Nguyễn Chí Kiên, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường TP Cần Thơ, cho biết: Theo thực trạng chung của các đô thị tại Việt Nam, chất thải rắn sinh hoạt thông thường tại thành phố hiện nay chưa được thu gom phân loại tại nguồn. Công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt đang sử dụng là chôn lấp và từng bước chuyển đổi qua công nghệ đốt. Tuy nhiên, công nghệ này chưa có thu hồi năng lượng, điều này gây khó khăn, lúng túng trong việc kiểm soát chất lượng khí thải. Do vậy, thành phố đang tìm kiếm các giải pháp xử lý bằng các công nghệ tiên tiến khác nhằm đảm bảo tính bền vững cũng như đảm bảo tốt vấn đề môi trường…

Sáng kiến mới

Hiện nay, nhiều quốc gia trên thế giới đã có một số thành tựu trong việc nghiên cứu tái chế rác thải nhựa và ứng dụng thành công vào thực tiễn, giải quyết thách thức về quản lý chất thải rắn. Đặc biệt là rác thải nhựa, góp phần tích cực cho công tác bảo vệ môi trường. Ở khía cạnh khác, những biện pháp tận dụng, tái chế rác từ nhựa không những mang lại giá trị kinh tế, còn mang lại nhiều lợi ích nền tảng hướng đến mục tiêu phát triển bền vững. Trong đó, dự án hệ thống thu gom chất thải nhựa – Công viên sử dụng vật liệu nhựa tái chế bắt đầu từ ý tưởng của Công ty thiết kế WHIM và Tổ chức Đảo Tái chế với sự hợp tác của chính quyền TP Rotterdam, Đại học Wageningen, Nhà máy Tương lai tốt đẹp và Dịch vụ Hàng hải Hebo của Hà Lan. Tại Cảng Rotterdam, đã triển khai 3 hệ thống thu gom rác thải nhựa và 3 khối công viên nổi, mang lại hiệu quả trong xử lý rác thải nhựa của thành phố.

Thiết kế ban đầu hệ thống thu gom rác thải cho TP Cần Thơ. Ảnh: TUYẾT TRINH

Upp! UpCycling Plastic là một công ty Hà Lan khởi nghiệp, được thành lập với mục đích giải quyết vấn đề rác thải nhựa. Upp! đưa ra giải pháp tái sinh rác thải nhựa thành sản phẩm bền chắc, thân thiện với môi trường ứng dụng trong ngành xây dựng. Những tấm ván nhựa có thể sử dụng làm lối đi, sàn cầu tàu, mặt sàn cầu, hành lang, ban công và nhiều ứng dụng khác. Tháng 6-2016, Upp! đã đưa thực tập viên của Trường Đại học Wageningen, Hà Lan, nghiên cứu dự án xây dựng hệ thống thu gom rác thải - Công viên sử dụng vật liệu nhựa tái chế tại TP Cần Thơ với kinh phí thực hiện 150.000 Euro. Ông Jan Jaap Folmer, Giám đốc Điều hành Công ty Upp! UpCycling Plastic Hà Lan, cho biết: Hiện các sản phẩm của công ty chủ yếu là nhựa PP và PE thân thiện với môi trường và có thể sử dụng trong nhiều công trình đô thị. Công ty nghiên cứu xây dựng nhà máy tái chế rác thải nhựa tại Việt Nam, góp phần xử lý tình trạng rác thải ở Việt Nam. Do vậy, công ty thực hiện thí điểm xây dựng hệ thống thu gom rác thải nhựa tại Cần Thơ, dự kiến sẽ xây dựng hoàn thành vào giữa năm 2019. Qua đó, công ty sẽ nghiên cứu tìm hiểu các loại rác thải tại thành phố, đánh giá kết quả bước đầu và có bước triển khai tiếp theo.

Về kết quả nghiên cứu tại Cần Thơ, bà Sabine Voermans, Trường Đại học Wageningen, Hà Lan, cho biết: Hệ thống thu gom rác thải nhựa là hệ thống thụ động, nổi trên bề mặt nước, sử dụng dòng chảy để đưa rác thải vào hệ thống. Hệ thống thu gom rác thải thụ động ở Cần Thơ sẽ được thiết kế dựa trên điều kiện nước và nguyên vật liệu địa phương. Vị trí lắp đặt hệ thống thu gom phải đáp ứng một số tiêu chí nhất định. Chẳng hạn, cần có dòng chảy để đưa rác thải vào hệ thống thu gom; có điểm uốn lượn, đặt máy thu gom ngay vị trí này; khả năng thu dời rác thải có thể dùng thuyền để thu gom rác thải; tiếp cận với giao thông di chuyển lượng rác thải đã được thu gom. Qua đánh giá 5 vị trí, gồm: hồ Bún Xáng, kênh Rạch Ngỗng, hồ Xáng Thổi, rạch Cái Khế và sông Cần Thơ, trong đó rạch Cái Khế là nơi đáp ứng hầu hết các tiêu chí trên. Hơn nữa, địa điểm này gần chợ, lượng rác thải phát sinh hằng ngày khá lớn. Hiện thiết kế ban đầu của hệ thống thu gom rác thải nhựa cho TP Cần Thơ dần được hình thành. Rác thải nhựa từ hệ thống thu gom sẽ được tái chế thành các khối lục giác, bệ nổi sẽ hình thành từ kết nối các khối lục giác với nhau sử dụng cho công viên nhựa tái chế của thành phố. Kích thước các bệ nổi có thể thiết kế khác nhau, mang đặc trưng cho từng bệ nối  tạo phối cảnh phù hợp cho công viên. Thảm thực vật xanh được trồng cả bề mặt trên và dưới của bệ nổi; trong đó, thảm thực vật bên trên góp phần tạo cảnh quan xanh và bên dưới xây dựng hệ sinh thái sông.   

Mô hình Công viên sử dụng vật liệu nhựa tái chế ở TP Cần Thơ. Ảnh: TUYẾT TRINH

“Xây dựng hệ thống thu gom rác thải nhựa – Công viên sử dụng vật liệu nhựa tái chế TP Cần Thơ sẽ không giảm hết rác thải của thành phố. Tuy nhiên, đây là sáng kiến vì một TP Cần Thơ xanh và sạch hơn. Đồng thời, góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường, tái tạo hệ sinh thái sông và nâng cao nhận thức của người dân Cần Thơ nói riêng và khu vực ĐBSCL nói chung”, bà Sabine Voermans nhấn mạnh.

TUYẾT TRINH