Dự án chuyển đổi nông nghiệp bền vững tại Việt Nam (VnSAT) đã triển khai 2 năm qua và cho kết quả bước đầu khả quan trên 2 loại cây trồng chính của vùng ĐBSCL và Tây Nguyên là lúa và cà phê. Dự án góp phần giảm chi phí sản xuất, tăng lợi nhuận cho nông dân và hướng đến phát triển nông nghiệp bền vững. Tại TP Cần Thơ, dự án VnSAT cũng đang hướng đến mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận cho người nông dân, giúp nông dân tiệm cận gần hơn với các tiêu chuẩn sản xuất lúa an toàn, đáp ứng yêu cầu xuất khẩu.

Đầu tư lớn cho nông nghiệp

Dự án VnSAT được tài trợ bởi Hiệp hội Phát triển quốc tế (IDA/WB) và Chính phủ Việt Nam ký ngày 9-7-2015, có hiệu lực từ ngày 3-12-2015, với tổng số vốn 301 triệu USD (trong đó vốn vay Ngân hàng Thế giới là 238 triệu USD, vốn đối ứng Chính phủ Việt Nam 28 triệu USD và vốn tư nhân 35 triệu USD). Thời gian thực hiện dự án 2015-2020 trên phạm vi 13 tỉnh, thành; trong đó có 5 tỉnh Tây Nguyên (Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Kon Tum, Lâm Đồng) với mặt hàng cà phê và 8 tỉnh, thành vùng ĐBSCL (TP Cần Thơ và các tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Hậu Giang, Kiên Giang, Long An, Sóc Trăng, Tiền Giang) với mặt hàng lúa gạo.

Ruộng mô hình áp dụng kỹ thuật canh tác “1 phải, 5 giảm” thuộc Dự án VnSAT, tổ chức điểm ở huyện Thới Lai, TP Cần Thơ. Ảnh: ANH KHOA

Dự án gồm 4 hợp phần: tăng cường năng lực thể chế phục vụ tái cơ cấu ngành (hợp phần A), phát triển lúa gạo bền vững (hợp phần B), phát triển cà phê bền vững (hợp phần C) và quản lý dự án (hợp phần D). Dự án nhằm góp phần triển khai thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành nông nghệp thông qua tăng cường năng lực thể chế của ngành, đổi mới phương thức quản lý canh tác bền vững và nâng cao chuỗi giá trị cho 2 ngành hàng lúa gạo và cà phê.

Mục tiêu kinh tế mà dự án hướng đến ở hợp phần lúa gạo với 200.000 ha sản xuất lúa của 140.000 hộ nông dân áp dụng công nghệ tiên tiến, lợi nhuận của nông dân tăng 30%/ha, tổng giá trị tăng thêm cho toàn vùng khoảng 40 - 60 triệu USD/năm. Hợp phần cà phê với 69.000 ha cà phê của 63.000 hộ nông dân canh tác bền vững, áp dụng công nghệ tiên tiến, lợi nhuận của nông dân tăng khoảng 20%/ha (15 triệu đồng/ha); tổng giá trị tăng thêm cho toàn vùng khoảng 48-50 triệu USD/năm (242 – 250 triệu USD cho 5 năm). Lợi nhuận này sẽ kéo dài trong suốt chu kỳ kinh doanh của cà phê 20-25 năm. 

Ngoài ra, mục tiêu xã hội, những hộ dân trồng lúa và cà phê tham gia dự án có thể tiếp cận, áp dụng biện pháp kỹ thuật canh tác bền vững và liên kết theo chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ với doanh nghiệp, hợp tác xã và tăng thu nhập. Đồng thời, giảm tác động tiêu cực tới môi trường thông qua việc giảm lượng nước tưới, giảm lượng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật trong quá trình canh tác lúa gạo, cà phê.

Kết quả khả quan

Tại Hội nghị tổng kết năm 2017 và triển khai kế hoạch năm 2018 Dự án VnSAT mới đây, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Quốc Doanh nhấn mạnh: Dự án VnSAT đã được xây dựng và triển khai thực hiện vào cuối năm 2015 trên 2 ngành hàng là gạo và cà phê để chuyển đổi nông nghiệp bền vững. Đến nay, dự án bắt đầu mang lại hiệu quả. Năm 2018, vốn sẽ đáp ứng đủ cho các hợp phần và các địa phương thực hiện dự án.

Dự án VnSAT Cần Thơ tổ chức hội nghị tổng kết năm 2017 và triển khai kế hoạch năm 2018. Ảnh: ANH KHOA 

Hiện nay, hầu hết các tỉnh tham gia Dự án đã thành lập các tổ công tác cấp huyện để hỗ trợ thúc đẩy dự án, có cơ chế hỗ trợ một phần kinh phí để hoạt động. Ban quản lý dự án còn tổ chức các hội nghị, hội thảo, tập huấn cho các tỉnh về quản lý dự án, quản lý tài chính, mua sắm đấu thầu, chính sách an toàn, cơ sở hạ tầng. Về kết quả thực hiện hợp phần tăng cường năng lực thể chế phục vụ tái cơ cấu ngành,  dự án đã rà soát và xây dựng kế hoạch tái cơ cấu ngành đến năm 2020; đơn vị tư vấn đã hoàn thành 3 báo cáo chuyên đề phục vụ tái cơ cấu gồm: báo cáo rà soát đánh giá ứng dụng khoa học công nghệ, báo cáo rà soát các loại hình tổ chức sản xuất nông nghiệp, báo cáo rà soát chính sách đất đai trong nông nghiệp. 

Kết quả thực hiện hợp phần phát triển lúa gạo bền vững tại vùng ĐBSCL, triển khai hỗ trợ kỹ thuật cấp tỉnh; các đơn vị hỗ trợ kỹ thuật trong tỉnh được dự án huy động tham gia thông qua các hợp đồng trách nhiệm đào tạo các quy trình canh tác bền vững, tổng giá trị hợp đồng đã ký năm 2017 là 79,3 tỉ đồng. Năm 2017, các tỉnh ĐBSCL đã đề xuất và được Ngân hàng Thế giới “không phản đối” danh mục đầu tư cho 44 tổ chức nông dân; tổng mức đầu tư khoảng 307 tỉ đồng, trong đó phần xây lắp là 289,7 tỉ đồng, phần hàng hóa thiết bị là 17,5 tỉ đồng. Ban chỉ đạo, Ban quản lý dự án các tỉnh còn thực hiện nhiều biện pháp để khuyến khích và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài, các tổ chức tín dụng tham gia liên kết, hợp tác với các tổ chức nông dân trong vùng dự án để cung cấp dịch vụ đầu vào (giống, vật tư, vốn), thu mua sản phẩm lúa gạo phục vụ chế biến, xuất khẩu. Tính đến tháng 12-2017, tổng số diện tích lúa được các doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm là 23.000 ha (mục tiêu dự án là 50.000ha canh tác lúa bền vững được bao tiêu sản phẩm).

Kế hoạch năm 2018, Dự án VnSAT được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn giao vốn ODA 650 tỉ đồng, vốn đối ứng Trung ương 9 tỉ đồng và vốn đối ứng 13 tỉnh, thành là 73,3 tỉ đồng. Ban Quản lý dự án Trung ương tiếp tục phối hợp với các đơn vị hỗ trợ kỹ thuật để triển khai các hoạt động theo hợp đồng đã ký; điều phối và hỗ trợ các hoạt động toàn dự án liên quan đến kế hoạch, mua sắm, đấu thầu, quản lý tài chính, các chính sách an toàn; kiểm tra, giám sát, đánh giá và hỗ trợ các tỉnh thực hiện dự án. 

Cần Thơ tích cực triển khai dự án

TP Cần Thơ có gần 85.000 ha sản xuất lúa, sản lượng hằng năm đạt trên 1,3 triệu tấn; trong đó 80% diện tích là lúa chất lượng cao. Thành phố rất quan tâm thực hiện Dự án VnSAT nhằm đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp và giúp nông dân giảm chi phí và tăng thu nhập trong sản xuất lúa. Đây cũng là dự án của ngành nông nghiệp với quy mô và nguồn kinh phí lớn nhất từ trước đến nay, thành phố đã tranh thủ nguồn vốn tài trợ từ các tổ chức quốc tế - Ngân hàng Thế giới. TP Cần Thơ tham gia dự án với hơn 30.000 ha, chiếm hơn 30% diện tích sản xuất lúa của thành phố.

Năm 2017, Dự án VnSAT TP Cần Thơ tổ chức 7 lớp tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ kỹ thuật của hệ thống khuyến nông và bảo vệ thực vật, mở 451 lớp đào tạo kỹ thuật “3 giảm, 3 tăng” và “1 phải, 5 giảm”, với 21.586 lượt nông dân tham gia, diện tích 25.317 ha. Thông qua các mô hình thí điểm, chi phí sản xuất giảm khoảng 3,4 triệu đồng/ha so với ruộng sản xuất theo tập quán cũ, gia tăng lợi nhuận khoảng 4 triệu đồng… Năm 2018, dự kiến có 13.660 lượt nông dân hưởng lợi trực tiếp từ dự án, tăng thêm lợi nhuận trên mỗi ha sản xuất của hộ nông dân khoảng 20%. Ngoài ra, hỗ trợ hạ tầng cho 17 tổ chức nông dân, hỗ trợ thiết bị cho 6 tổ chức nông dân, hỗ trợ thiết bị chung cho 500 ha lúa của nông dân sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP.

Theo Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ Đào Anh Dũng, sau 2 năm triển khai dự án, nông dân áp dụng tốt hơn các kỹ thuật tiên tiến trong sản xuất lúa, lượng giống sử dụng giảm. Trước đây, nhiều nông dân sản xuất lúa sử dụng 170-200 kg/ha nay đã giảm xuống còn 120 kg/ha, dự kiến sẽ tiếp tục giảm xuống còn 100 kg/ha vào cuối dự án. Nhiều danh mục hạ tầng, trang thiết bị đã được Ngân hàng Thế giới đồng thuận đầu tư cho nông dân, nhóm nông dân… Có thể nói, nhờ Dự án VnSAT mà nông dân TP Cần Thơ đã có điều kiện đẩy mạnh áp dụng các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất lúa hàng hóa mang lại hiệu quả cao, giúp giảm giá thành sản xuất, lúa bán có gia cao và gia tăng lợi nhuận đáng kể, đời sống người dân vùng nông thôn ngày càng được nâng lên.

ANH KHOA