Người đưa trái cây vào siêu thị...

Một thời lận đận

Về "vương quốc trái cây Bến Tre" hỏi vựa trái cây Năm Thượng hầu như ai cũng biết. Bởi hàng chục năm nay ông là thương lái trái cây nổi tiếng của huyện Chợ Lách. Tôi theo Năm Thượng đến vựa trái cây của anh bên bờ sông Tiền. Trời đã xế chiều nhưng công việc nơi đây vẫn tất bật. Tốp thì mua hàng của nhà vườn, của thương lái mang đến, tốp chọn lựa, phân loại, còn tốp khác khuân vác trái cây xuống ghe để sang sông, đưa lên xe…

Hỏi chuyện vui buồn nghề thương lái trái cây, Năm Thượng cho biết: "Tôi xuất thân từ nhà vườn. Nhưng đến năm 1996, thấy xuất khẩu nhãn sấy khô sang Trung Quốc "có ăn" nên gom góp tiền tích lũy từ 5 công vườn chôm chôm để đầu tư 6 lò sấy nhãn. Mỗi ngày, các lò sấy của tôi cần đến cả trăm tấn nhãn tươi, sấy được 30 tấn nhãn khô để cung cấp cho thị trường Trung Quốc. Đang làm ăn ngon lành, đến năm 2000, có hai người lái buôn đến đặt nhãn sấy khô trị giá 500 triệu đồng, hợp đồng giao hàng xong, thanh toán tiền ngay. Tưởng chuyến này làm ăn phát đạt rồi nhưng không ngờ khi nhận đủ hàng, họ đi biệt tăm. Quá xót của, tôi lần theo địa chỉ trong hợp đồng, lặn lội tìm tận nơi cư ngụ của hai kẻ ăn quịt, nhờ chính quyền can thiệp nhưng họ ra điều kiện "muốn giải quyết phải chia 50-50". Giải quyết kiểu như vậy coi như bó tay. Tôi bỏ về…" .

Gia tài gom góp được đã bị cướp mất nhưng Năm Thượng không nản lòng. Không còn tiền để thu mua nhãn sấy, Năm Thượng tận dụng các lò sấy nhãn sẵn có để sấy mướn. Có được một chút vốn, anh chuyển sang nghề thương lái trái cây ở chợ. Hàng ngày, Năm Thượng thu mua trái cây của nhà vườn như cam, quít, bưởi… rồi mang đến bán lại cho các chợ đầu mối ở TP Hồ Chí Minh. Tuy giá trái cây ở các chợ đầu mối chênh lệch cao so tại nhà vườn Chợ Lách nhưng đến khi bắt tay vào việc mua bán kiếm lời thì không phải dễ dàng. Năm Thượng, bộc bạch: "Thấy buôn bán trái cây ở chợ dễ ăn như vậy chứ khó nuốt lắm! Hôm nào, đắt chợ thì kiếm sống được, còn hôm nào đắt vườn, ế chợ là thua. Các vựa ép đủ điều, vừa bị ép giá, vừa chậm trả tiền. Buôn bán trái cây ở chợ một thời gian, thấy nhiều rủi ro quá, tôi chuyển sang cung ứng trái cây cho siêu thị. Nhưng mà đưa được trái cây vào siêu thị thì gian nan lắm! Vì qui cách trái cây bán vào siêu thị rất khắt khe, vừa phải có chất lượng, ngon, vừa phải bảo đảm an toàn thực phẩm. Lúc đầu, do không có kinh nghiệm nên trái cây của tôi bị siêu thị dạt đến 30%. Thật nhót ruột nhưng cũng phải bấm bụng chịu. Nếu nản lòng thì không buôn bán được. Ngược lại, có thuận lợi là khi siêu thị ăn hàng rồi thì mình có số lượng ổn định và bán được giá cao…" .

Đến thời quả ngọt

Qua nhiều năm cung ứng trái cây cho hệ thống siêu thị, trái cây miền Tây với thương hiệu "TtT" (Trần Thị Tư- tên chủ doanh nghiệp của vựa trái cây Năm Thượng) của vựa trái cây Năm Thượng đã chiếm được thị phần khá lớn trong các siêu thị ở TP Hồ Chí Minh. Ban đầu, mỗi ngày Năm Thượng chỉ cung ứng cho siêu thị 1-2 tấn trái cây các loại, rồi tăng lên 5-7 tấn. Những ngày Tết đến tăng đến hàng chục tấn. Giao dịch mua bán trái cây giữa vựa trái cây Năm Thượng với các siêu thị cũng hiện đại, các đơn hàng đều qua e-mail. Căn cứ vào đơn hàng của các siêu thị gửi qua e-mail, vựa trái Năm Thượng thu mua, phân loại, vận chuyển giao hàng tận nơi. Thế mạnh của vựa trái cây Năm Thượng là biết cách chọn lọc trái ngon, bắt mắt, an toàn từ các vườn cây ăn trái đặc sản của miền Tây Nam bộ như bưởi da xanh, măng cụt, bòn bon Cái Mơn, sầu riêng hạt lép… để cung ứng cho các siêu thị. Trái cây của Năm Thượng có nhãn mác thương hiệu đàng hoàng, mỗi loại có nhãn hiệu "TtT" riêng biệt, rất dễ nhận biết. Vì thế, các siêu thị dễ dàng chấp nhận ăn hàng.

Khi được hỏi, làm thế nào TtT chinh phục được khách hàng và chiếm lĩnh thị trường trái cây trong hệ thống siêu thị? Năm Thượng cầm trái bưởi da xanh lên, nói: "Nghề mua bán trái cây khó lắm! Muốn làm được mình phải có kinh nghiệm. Như cầm trái bưởi này hoặc nhìn trái cam kia là phải biết nó ngon hay không. Hay nhìn trái măng cụt, trái sầu riêng phải biết trong ruột nó thế nào, măng cụt có mủ hay không, sầu riêng có sượng, có lạt không. Vì tiêu chuẩn trái cây ở siêu thị rất cao nên mình không đáp ứng sẽ khó bán được. Cái khó của siêu thị nữa là khi mình đã ký hợp đồng rồi thì không thể hủy. Vì vậy, dù khó khăn thế nào, có bị lỗ cũng phải thực hiện đúng hợp đồng, chứ không thì bị phạt nặng hơn". Khi tôi hỏi tiêu chuẩn trái cây vào siêu thị khó như vậy thì nhà vườn làm sao đáp ứng? Năm Thượng tự tin: "Mình lấy tiêu chuẩn siêu thị nói rõ cho nhà vườn biết là trái cây phải đặt chất lượng hàng đầu, không phun xịt những hóa chất bị cấm. Được như vậy thì mua với giá cao hơn giá thị trường 10-15%. Với cách cung ứng cho siêu thị như vậy buộc nhà vườn phải nâng chất lượng, giá trị trái cây lên cao hơn và lợi nhuận của họ cũng cao hơn".

Ông Trần Văn Thành, ấp Long Tân, xã Sơn Định, huyện Chợ Lách (Bến Tre), vừa là chủ vườn, vừa là thương lái trái cây, nhiều năm nay bán trái cây cho vựa trái cây Năm Thượng, bộc bạch: "Biết được tiêu chuẩn trái cây của vựa Năm Thượng nên khi mua trái cây của bà con nhà vườn hay cây trái của mình trồng, tôi đều chú ý lựa chọn trái to, đẹp, ngon để bán. Tôi không phải là lái trái cây chuyên nghiệp nhưng qua nhiều năm bán trái cây cho Năm Thượng, chưa bao giờ bị chê không đạt yêu cầu. Tôi thấy nếu liên kết giữa nhà vườn-thương lái-siêu thị thì nhà vườn không phải lo giá cả bấp bênh, không phải lo được mùa mất giá. Tiền bạc kịp thời, cân đong đàng hoàng. Mình mua trái cây của bà con nhà vườn cũng có tiền mặt trả ngay".

Bây giờ, trái cây thương hiệu TtT của Năm Thượng không phải cầu cạnh siêu thị như trước đây nữa. Ngược lại, nếu không có trái cây TtT từ vựa Năm Thượng, các siêu thị thiếu trái ngon của ĐBSCL để bán. Ngoài kênh phân phối siêu thị, vựa trái cây Năm Thượng còn đóng gói gửi ra Hà Nội. "Năm nay, tin đồn trái cây Trung Quốc có nhiều hóa chất bảo quản độc hại ai cũng ngại ăn nên trái cây ĐBSCL năm nay được dịp lên ngôi. Các siêu thị, các chợ đầu mối TP Hồ Chí Minh, Hà Nội… đặt hàng làm không kịp giao". Năm Thượng cho biết.

Hiện nay, trái cây ĐBSCL chưa được quy hoạch, vẫn còn trồng nhỏ lẻ, manh mún. Việc thu mua, vận chuyển của thương lái khó khăn nên tốn nhiều chi phí, nhà vườn khó bán được giá cao. Như TS. Nguyễn Minh Châu, Viện trưởng Viện cây ăn quả miền Nam, đã từng cảnh báo: "ĐBSCL có nhiều trái ngon nhưng nghịch lý là thị trường tiêu thụ bấp bênh. Muốn cải thiện tình hình này, phải thay đổi tận gốc, phải bắt đầu từ tổ chức lại sản xuất, xây dựng vùng chuyên canh lớn trái cây đặc sản và có sự hợp tác giữa sản xuất và tiêu thụ nhằm tăng số lượng cung cấp, ổn định về chất lượng và hạ giá thành sản phẩm. Chỉ có tổ chức lại sản xuất thì trái cây ĐBSCL mới đủ sức cạnh tranh, còn cứ để manh mún, nhỏ bé như hiện nay thì đầu ra tiếp tục còn lao đao. Vì chất lượng không ổn định, giá thành cao và vì không có hàng cung cấp khi có doanh nghiệp cần mua số lượng lớn!…".

Bài, ảnh: Huỳnh Biển