Kết quả giám sát chuyên đề việc thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (XDNTM) gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp của Bộ NN&PTNT cho thấy, giai đoạn 2010-2015, tổng số nợ đọng XDNTM cả nước là hơn 15.000 tỉ đồng, phân bố ở 53/63 tỉnh, thành. Các địa phương có số nợ đọng cao tập trung ở Đồng bằng sông Hồng, Bắc Trung Bộ và miền núi phía Bắc. Nguyên nhân của tình trạng trên được xác định là do các địa phương quá chú trọng vào "bề nổi" phát triển cơ sở hạ tầng xem nhẹ các tiêu chí nhằm nâng cao thu nhập cho người dân. Nhiều công trình, dự án được phê duyệt triển khai khi chưa xác định được nguồn vốn để thanh toán, cùng với đó là việc không kiểm soát vốn đầu tư công chặt chẽ. Ngoài ra, một số tiêu chí về nông thôn mới còn những bất cập, chưa phù hợp với từng vùng, miền trong cả nước khiến nhiều địa phương lúng túng trong thực hiện. Tình hình khủng hoảng kinh tế, ngân sách hạn hẹp thời gian qua cũng là những nguyên nhân dẫn đến nợ đọng XDNTM ngày càng tăng.

Khắc phục tình trạng nói trên, Chính phủ vừa ban hành Quyết định 2540/QĐ-TTg về việc Quy định điều kiện, trình tự, thủ tục, hồ sơ xét, công nhận và công bố địa phương đạt chuẩn nông thôn mới; địa phương hoàn thành nhiệm vụ XDNTM giai đoạn 2016-2020. Theo đó, không có nợ đọng xây dựng cơ bản trong XDNTM là một trong các điều kiện tiên quyết để xét công nhận xã, huyện đạt chuẩn nông thôn thôn mới. Quy định nêu rõ, điều kiện công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới gồm: có đăng ký xã đạt chuẩn nông thôn mới và được UBND cấp huyện đưa vào kế hoạch thực hiện; có 100% tiêu chí thực hiện trên địa bàn xã đạt chuẩn theo quy định và không có nợ đọng xây dựng cơ bản trong XDNTM. Với huyện đạt chuẩn nông thôn mới, phải đảm bảo các điều kiện: có đăng ký huyện đạt chuẩn nông thôn mới và được UBND cấp tỉnh đưa vào kế hoạch thực hiện; có 100% xã đạt chuẩn nông thôn mới theo quy định; có 100% tiêu chí huyện nông thôn mới đạt chuẩn theo quy định và không có nợ đọng xây dựng cơ bản trong XDNTM.

Có thể nhận thấy, sự ra đời của Quyết định 2540 là giải pháp quyết liệt nhằm khống chế tình trạng nợ đọng trong XDNTM ở giai đoạn tiếp theo. Tuy nhiên, làm sao để giải quyết món nợ hơn 15.000 tỉ đồng là vấn đề không hề đơn giản. Nhiều ý kiến cho rằng, trước mắt, số nợ đọng này cần được giải quyết tích cực, nhanh chóng thông qua nhiều phương án khác nhau như: Không tiếp tục thi công các công trình, dự án chưa tìm được nguồn đầu tư; đẩy mạnh công tác quyết toán vốn; các địa phương cần cân đối nguồn lực trong phân bổ ngân sách năm 2017 để giải quyết một phần số nợ… Đồng thời, cần xử lý nghiêm người đứng đầu ở các địa phương để xảy ra nợ đọng, nhằm góp phần hạn chế tối đa những trường hợp thực hiện XDNTM theo phong trào, chủ quan, nóng vội.

Về lâu dài, để có các giải pháp bền vững xử lý nợ đọng xây dựng cơ bản trong XDNTM, các địa phương cần rà soát lại toàn bộ Đề án XDNTM làm cơ sở để xây dựng lộ trình đầu tư phù hợp với khả năng huy động nguồn lực. Quá trình hoàn thành từng tiêu chí cần cân nhắc chọn những nội dung không cần tiền hoặc cần ít tiền để làm trước; tập trung ưu tiên cho hạ tầng phục vụ sản xuất, gắn với chuyển đổi cơ cấu sản xuất… Bài toán vốn XDNTM cần được các tỉnh, thành linh hoạt bằng cách tăng huy động nguồn lực (nhất là từ nguồn ngân sách, doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế), tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực cũng như tăng cường công tác kiểm tra, giám sát để kịp thời chấn chỉnh thiếu sót, hạn chế. Đó là những giải pháp thiết thực không chỉ giúp giải quyết dứt điểm khoản nợ đọng trước đó mà còn là lộ trình có tính khả thi cao giúp Chương trình XDNTM đạt được kết quả như kỳ vọng.

QUẾ LIM