Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Ahmet Davutoglu ngày 5-5 đã tuyên bố từ chức giữa lúc Tổng thống Recep Tayyip Erdogan đang xúc tiến sửa đổi hiến pháp để thâu tóm quyền lực vào Phủ Tổng thống.

Phát biểu trên truyền hình, Thủ tướng Davutoglu cho biết từ chức không phải là quyết định của mình, hay nói như Bayram Balci, chuyên gia về chính trường Thổ Nhĩ Kỳ tại Học viện Chính trị Paris (Pháp), thì ông bị Tổng thống Erdogan ép phải từ chức. Cần nhắc lại là hai ông này từng là bạn bè và đồng minh lâu năm của nhau.

Hai ông Erdogan (trái) và Davutoglu thời còn nồng ấm. Ảnh: Hurryet.com

Sau 11 năm ngồi ghế thủ tướng, ông Erdogan trở thành tổng thống năm 2014. Không giữ vai trò nghi thức như các vị tiền nhiệm, Tổng thống Erdogan có thực quyền, cụ thể là được chủ trì các cuộc họp Nội các. Biểu tượng quyền lực của ông còn được thể hiện qua dinh thự 1.000 phòng gây nhiều tranh cãi. Trong khi đó, Thủ tướng Davutoglu trên danh nghĩa là người đứng đầu chính phủ nhưng bị xem là phải điều hành dưới cái bóng của ông Erdogan. Mới tuần rồi, ông còn bị đảng Công lý và Phát triển (AKP) cầm quyền do Tổng thống Erdogan lãnh đạo (dù ông Davutoglu là chủ tịch) tước quyền bổ nhiệm các quan chức cấp tỉnh.

Từng là một nhà ngoại giao ôn hòa và tác giả của nhiều quyển sách, Thủ tướng Davutoglu được đánh giá là nhân vật nổi bật trên chính trường Thổ Nhĩ Kỳ bên cạnh Tổng thống Erdogan. Tuy nhiên, gần đây giữa hai ông nảy sinh một số bất đồng. Chẳng hạn như việc thủ tướng hồi tháng tư để ngỏ khả năng nối lại đàm phán với các phiến quân người Kurd thì tổng thống sau đó thề sẽ tiêu diệt sạch lực lượng này. Nhưng quan trọng hơn có lẽ là việc ông Davutoglu không ủng hộ chủ trương của ông Erdogan về việc chuyển đổi chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ từ hệ thống nghị viện hiện nay sang hệ thống tổng thống. Trong quá khứ, ông Erdogan từng không ngần ngại loại bỏ các đối thủ của mình, trong đó có cựu Tổng thống Abdullah Gul và cựu Phó Thủ tướng Bulent Arinc, hai đồng sáng lập AKP.

Ngày 22-5 tới đây, AKP sẽ tổ chức đại hội bất thường để bầu chủ tịch mới, người cũng sẽ đảm nhiệm vai trò thủ tướng. Có khả năng nắm vị trí này là những nhân vật trung thành với Tổng thống Erdogan như Bộ trưởng Giao thông Vận tải Binali Yildirim, Bộ trưởng Tư pháp Bekir Bozdag và con rể của ông Erdogan là Bộ trưởng Năng lượng Berat Albayrak. Theo Burak Kadercan, chuyên gia về chính trường Thổ Nhĩ Kỳ tại Đại học Hải chiến Mỹ, hiện tại ông Erdogan cần một nhân vật kém nổi bật hơn Davutoglu, người ban đầu là đồng minh nhưng về sau bị xem như đối thủ tiềm năng, để thuận lợi trong việc tập trung quyền lực vào Phủ Tổng thống.

QUỐC KHÁNH