Chứng khoán Phái sinh (CKPS) giao dịch phiên đầu vào ngày 10-8-2017, đến nay đã tròn 10 tháng, tuy nhiên, đến tháng 5-2018 vừa qua mới thực sự là tháng đỉnh cao của CKPS với nhiều cung bậc thăng trầm khác nhau của người thắng, kẻ thua trên một sân chơi không dành cho những nhà đầu tư “tay mơ” này.

Đỉnh cao của thanh khoản CKPS

Tháng 5-2018  là tháng đỉnh cao của CKPS với lượng tài khoản được mở tăng vọt lên 30.995 tài khoản, tăng 12,77% so với tháng 4 trước đó. Số lượng tài khoản của nhà đầu tư cá nhân trong nước vẫn chiếm đa số với 97,48%. Trong tháng 5 CKPS có phiên giao dịch đạt kỷ lục lên đến 115 ngàn hợp đồng khớp lệnh và giá trị giao dịch danh nghĩa đạt hơn 10.400 tỉ đồng. Trong tháng 5 lượng hợp đồng giao dịch CKPS cũng tăng vọt lên hơn 1,64 triệu hợp đồng, đạt giá trị danh nghĩa là hơn 162 ngàn tỉ đồng và giá trị tiền ký quỹ bắt buộc tương đương 20% cũng lên đến hơn 32,4 ngàn tỉ đồng. Tính trung bình lượng giao dịch khớp lệnh của tháng 5 là 74.500 hợp đồng một phiên, đạt giá trị danh nghĩa 7.400 tỉ đồng một phiên, với mức tăng lần lượt là 151% và 127% so với tháng trước. Khối lượng mở (OI) của toàn thị trường duy trì ổn định trong suốt tháng 5 và đạt 11.008 hợp đồng tại ngày 31-5-2018, tăng 32,4% so với tháng 4, khối lượng mở OI cao nhất đạt 13.856 hợp đồng vào ngày 28-5-2018. Đây tất là các con số cao nhất kể từ khi có CKPS ra đời đến nay.

Không dành cho “tay mơ”

 Về lý thuyết thì CKPS sẽ giúp nhà đầu tư bảo hiểm được rủi ro khi mua ngược chiều với chứng khoán cơ sở mà họ đang nắm giữ trong tài khoản của mình. Với một lượng tiền bỏ ra để ký quỹ ít hơn (khoảng 20%) so với chứng khoán cơ sở nhưng nhà đầu tư vẫn có thể cân bằng được rủi ro nếu chứng khoán cơ sở bị giảm mạnh mà họ có mua chứng khoán phái sinh theo chiều dự đoán thị trường sẽ giảm (Short).

Nhưng ở một góc nhìn thực tế diễn ra trên Thị trường Phái sinh hiện nay thì CKPS là một trò chơi có tổng là một con số âm?  Khi nhà đầu tư không đầu tư chứng khoán cơ sở mà chỉ đầu tư duy nhất một loại CKPS và tập trung hầu hết là vào các sản phẩm phái sinh kỳ hạn ngắn, mang tính lướt sóng ngắn hạn, lướt sóng trong phiên (T+0), còn các sản phẩm phái sinh kỳ hạn dài hơn, mang tính bảo hiểm rủi ro cao hơn lại rất ít có giao dịch. CKPS chỉ có hai trạng thái dành cho nhà đầu tư là mua lên (Long) và mua xuống (Short). Nhà đầu tư chỉ được phép đầu tư theo một trong 2 chiều như vậy và người này thắng thì sẽ có người kia thua, vì phải có người bán mới có người mua còn các công ty chứng khoán chỉ làm trung gian tạo lập thị trường, rất ít khi họ đặt lệnh - trừ khi thị trường không có lệnh mua hoặc lệnh bán nào xuất hiện trong một khoảng thời gian quy định trước. Tất nhiên là người thắng sẽ hưởng ít hơn số tiền mà người thua bị mất do phải trả phí giao dịch, thuế và hoàn toàn họ không được hưởng bất kỳ khoảng cổ tức nào cả.

Với cách giao dịch lướt sóng ngắn hạn như vậy thì CKPS sẽ không mang đúng ý nghĩa của nó là bảo hiểm rủi ro cho chứng khoán cơ sở của nhà đầu tư như lý thuyết đưa ra ban đầu, mà về lâu về dài những nhà đầu tư non kinh nghiệm sẽ dần dần bị hao mòn tài khoản, mặc dù xác xuất trúng của họ vẫn là 50:50, cũng khá cao nhưng các “cao thủ” chuyên nghiệp sẽ có lợi thế hơn những “tay mơ” rất nhiều về thông tin thị trường, việc nắm bắt tâm lý nhà đầu tư...

Trần Đăng